Nederland is een uitvindersland. Dat blijkt uit data van het Europees Octrooibureau. In 2023 deden Nederlandse bedrijven, uitvinders of universiteiten ruim 7.000 octrooi-aanvragen. Daarmee staat Nederland op de achtste plaats van landen met de meeste octrooi-aanvragen. De Verenigde Staten op de eerste en Duitsland op de tweede plaats.

Opvallend: bijna een kwart van de octrooiaanvragen komt van midden- en kleinbedrijven. En juist voor die kleine bedrijven wil de Europese Commissie de aanvraag en het gebruik van octrooien gemakkelijker maken. De Commissie stelde in april vorig jaar nieuwe regels voor rondom essentiële octrooien, maar EU-landen zijn kritisch. Ze vragen zich af of de wet nodig is en stelden meer dan 200 vragen aan de Commissie. Ook Nederland wil weten waar de Commissie uit opmaakt dat bedrijven moeite hebben met octrooien aanvragen. “Is dit een oplossing voor een niet bestaand probleem?” is de vraag.

Hoe staat het nu met het voorstel van de Commissie, wat zijn de zorgen en wanneer kunnen we die wet verwachten?

Octrooimarkt

Bedrijven, uitvinders en ontwikkelaars kunnen via octrooien hun uitvindingen beschermen. In principe geeft een octrooi, ook wel ‘patent’ genoemd, de uitvinder een monopolie op het gebruik ervan. Zo kan een bedrijf dus niet zomaar technologie stelen van een ander bedrijf. In plaats daarvan kunnen bedrijven een octrooi overkopen of rechten huren om de technologie te gebruiken of op voort te bouwen.

Sommige octrooien zijn belangrijker dan andere, stelt de Europese Commissie. Zogeheten ‘essentiële octrooien’, ofwel Standard Essential Patents (SEP’s), zijn octrooien die zo belangrijk zijn dat ze zonder te veel moeite door iedereen gebruikt moeten kunnen worden. 5G en wifi-technologie zijn daar voorbeelden van. Ze maken een essentieel onderdeel uit van de samenleving.

Doordat bedrijven tegen betaling gebruik konden maken van bijvoorbeeld 5G of wifi-technologie zijn inmiddels praktisch alle apparaten ermee verbonden. Als die patenten te duur waren geweest of onmogelijk om te kopen had je dit artikel bijvoorbeeld niet op je telefoon kunnen lezen.

Gefragmenteerd

En om dit soort belangrijke technologie een kans te geven op de Europese markt moet het aanvragen en vinden van SEP’s dus makkelijker worden, vindt de Commissie. In de nieuwe wet stelt de Commissie voor om een centraal orgaan op te richten dat SEP’s registreert en waar ze makkelijk te vinden zijn.

Tegelijkertijd controleren ze ook of bepaalde technologie-octrooien wel essentieel zijn en daarom volgens SEP’s-regels verhandeld mogen worden. Ook moet het duidelijker zijn wat de maximale kosten van essentiële octrooien gaan zijn. Dat kan door een opstapeling van octrooien soms hoger uitvallen dan gedacht waardoor onderhandelingen tussen octrooihouders en kopers lang kunnen duren of op niets uitlopen.

Commentaar

Het Nederlands kabinet staat in ieder geval open voor het stroomlijnen van regels rondom SEP’s. Zoals uit de cijfers van het Europees Octrooibureau blijkt is Nederland een grote speler op het gebied van octrooien. Betere regels kunnen helpen. Toch is het kabinet kritisch. In vragen die het kabinet vorig jaar al aan de Commissie stelde wil Nederland meer duidelijkheid over welke problemen octrooihouders en kopers dan precies hebben. Ook wil het kabinet weten op welke manier de Commissie onderzoek deed naar de noodzaak van nieuwe regels.

Andere EU-landen stelden ook vragen. Het document met meer dan 200 vragen uit 13 landen is nog niet door de Commissie behandeld. EU-landen zijn in ieder geval kritisch op de octrooiplannen van de Commissie en leiden ook tot onrust in het bedrijfsleven in Nederland, stelt het kabinet. Belangenorganisatie voor werkgevers VNO-NCW ziet ook dat het bedrijfsleven zich zorgen maakt. “Belangrijk is dat bedrijven zelf op de markt met elkaar afspraken kunnen maken”, stelt de organisatie. Niet alles moet in regels worden voorgeschreven.

Oneerlijk

Een meerderheid van het Europees Parlement stemde in februari al over de wet en wil verder onderhandelen met de lidstaten. Toch is niet iedere Europarlementariër tevreden met de stemming. Bart Groothuis (VVD) is bang dat SEP-houders benadeeld worden door de nieuwe wet.

Het doel van de Commissie is volgens de VVD om vanuit Brussel de prijs van SEP’s te bepalen in plaats van de markt haar werk te laten doen. En daar ontstaat het probleem, stelt de partij. “Mijn politieke basisinstinct slaat op hol zodra overheden zich willen bemoeien met een eerlijke prijs. Het middel is vaak erger dan de kwaal”, aldus Groothuis.

Vooral Duitse autoproducenten hebben er baat bij omdat ze steeds meer patenten moeten afnemen. Met de nieuwe wet kunnen ze dan makkelijker technologieën gebruiken die bijvoorbeeld in Nederland ontwikkeld zijn, terwijl Nederlandse bedrijven zoals Philips flinke inkomsten mislopen. “Het onbedoelde effect kan zijn dat het businessmodel van SEP-houders zoals Philips, Nokia en Ericsson de nek om worden gedraaid. Dat lijkt me geenszins de bedoeling”, aldus Groothuis.

Ook Toine Manders (CDA) heeft commentaar op de wet. Hij vraagt zich af wat er precies mis is met de manier waarop SEPs nu verhandeld worden en ziet het voorstel van de Commissie als een oplossing voor een mogelijk niet bestaand probleem. Hij mist in de discussie het belang van het al bestaande Europees Octrooibureau en het in 2023 geopende Europees Octrooigerecht. Er is volgens Manders niet goed onderzocht of zij een rol kunnen spelen bij het oplossen van mogelijke problemen met SEPs.

Hoe nu verder?

De wet is er nog lang niet. Voor EU-landen echt kunnen gaan praten over nieuwe octrooiregels moeten eerst de meer dan 200 vragen aan de Commissie beantwoord zijn. De verwachting van het kabinet is dat de wet pas na de verkiezingen verder wordt besproken. Ook Europarlementariërs verwachten niet dat er voor de verkiezingen veel vooruitgang wordt geboekt.

Meer over het Europese besluitvormingsproces lees je hier.