Interview met Bart Groothuis (foto), Europees Parlementslid VVD
De Europese Unie bindt de strijd aan met verspreiders van desinformatie. Buitenlandchef Josep Borrell kondigt vandaag in het Europees Parlement aan dat ‘de kwaadaardige’ verspreiders van leugens te maken kunnen krijgen met dezelfde sancties die al zijn opgelegd aan de Russen die betrokken waren bij de aanval op Oekraïne. Het gaat dan bijvoorbeeld inreisverboden en het bevriezen van Europese tegoeden.
Het Nederlandse Europees Parlementslid Bart Groothuis (VVD) is dolblij met de maatregelen die de Europese Commissie nu aankondigt als reactie op een rapport van het Europees Parlement. “Hier ben ik voor de politiek in gegaan”, zei hij in zijn toespraak in de plenaire zaal in Straatsburg. Groothuis noemt de desinformatiecampagnes uit Rusland en ook China een ‘sluipende bedreiging van onze democratische rechtsorde’.
Europa kijkt volgens Groothuis al veel te lang weg van dit probleem waar hij al jaren aandacht voor vraagt: “Je kan niet in dienst zijn van een andere staat en aangestuurd worden door een inlichtingendienst en hier desinformatie verspreiden”.
In de plenaire zaal zei u: ‘Hierom ben ik in de politiek gegaan’. Wat bedoelt u daar mee?
“Ik werkte bij Defensie en af en toe wijst een cyber security bedrijf een hacker aan. Maar daar gebeurde dan niets mee. En wat me dan frustreerde is dat ik wil dat er iets mee gedaan wordt. We hebben eigenlijk alleen maar gekeken naar campagnes over mediawijsheid. En dat is heel goed. Moeten we vooral meer van doen. We hebben ook gekeken naar hoe we journalisten beter kunnen ondersteunen om desinformatie te herkennen. Allemaal heel goed. Maar we hebben nog nooit maatregelen genomen tegen wie er achter deze operaties zit”.
We moeten het hebben over wie de desinformatiecampagnes uitvoert?
“En waarom denken ze daarmee weg te kunnen komen? Voor hen geldt: lage kosten, laag risico en hoog rendement. Dus toen ik Europarlementariër werd ging mijn maidenspeech hierover: leg sancties op aan de mensen achter desinformatiecampagnes”.
Waarom vindt u desinformatie zo schadelijk?
“Natuurlijk kan je zeggen dat het een oud fenomeen is. Dat het er in de Koude Oorlog al was. Alleen nu heb je met het internet en met de digitale algoritmes de condities om op een massieve schaal onze democratie, vrijheid en stabiliteit te ondermijnen. Nu moet je wel reageren. Het is death by a thousands cuts. Het is een langzame ondermijning van onze democratie. Onze burgers uit elkaar spelen. Dat is wat hier gebeurt”.
Het grijpt u aan?
“Hierom ging ik eerder bij Defensie werken en later de politiek in. Ik wil dat er iets aan gedaan wordt. Aan de bron. Aan de oorzaak”.
Omdat we op een geniepige wijze worden bedreigd?
“Ja absoluut. Nou, ja op een geniepige wijze, moet je het zo zeggen? Kijk: het Russische leger hoeft niet militair binnen te vallen om in conflict te zijn. In hun ogen zijn ze al in conflict met ons”.
En wat betekent het voor u dat Borrell het nu overneemt en zegt we willen de organisatoren van desinformatiecampagnes gaan sanctioneren? Kwaadaardige spelers noemt hij het..
“Ik heb een non-paper geschreven. Ik heb diverse keren contact gehad met hem. En nu eindelijk komt het ervan. Waren er anderen die er ook om riepen? Ik heb niemand gezien. Ik heb er 100 keer toe opgeroepen, maar het gebeurde niet. En nu is het gewoon gebeurd”.
Wat betekent dit voor de Europese Unie dat dit nu gebeurt?
“Bij de Europese Unie zitten we überhaupt in een fase van een geopolitieke ontwaken. Voor het eerst is er nu een titel voor iemand die een Russische trollenfabriek runt om een sanctie te krijgen. Om die reden! Dat is nog nooit gebeurd. In een week tijd werd alles wat niet kon vloeibaar. Dit is echt in een crisis dat Europa weer een stap zet”.
Je zou ook kunnen zeggen: we beperken in Europa onze eigen vrijheid van meningsuiting een beetje door desinformatie te bestrijden.
“Je kan ook zeggen: wij stellen een juridische norm. Wij willen die buitenlandse interventie niet en doe je het wel, dan krijg je een consequentie. Niets doen heeft dit uitgelokt. Peking en Moskou denken we komen er mee weg! En hooguit krijg je een boze tweet van de Europese Unie”.
Hoe voorkom je dat scherper optreden tegen desinformatie niet uitmondt in een Europese waarheidspolitie?
“We geven echt niet mensen als Orbán nu de vrijheid om iets als desinformatie te bestempelen om zo zaken offline te laten halen. Het gaat om Russische desinformatiecampagnes die bijvoorbeeld op Facebook ontdekt worden. Die haal je dan offline; dat spreken we af met die platforms en het zijn democratische standaarden. Wat we willen is een onafhankelijk toezicht met mensen vanuit NGO’s”.
Maar we willen toch geen toezicht op de vrije meningsvorming in Europa?
“Je moet je realiseren dat veel Russische desinformatiecampagnes door de staat georganiseerde campagnes zijn om bijvoorbeeld verkiezingen te beïnvloeden. De uitingen zijn op zichzelf stuk voor stuk bekeken niet strafbaar. Maar als je een intentie erachter ontwaart waarbij er een door een staat gedreven campagne is om je vrijheid onderuit te schoffelen, dan moet je daartegen optreden. Dat betekent niet dat er een politie is of dat regeringen er iets over kunnen zeggen wat offline moet”.
Wat doet u dan met Europeanen die zich laten inspireren door Russische desinformatiecampagnes en zelf kranten of televisieprogramma’s maken? In Nederland op dit moment een heet onderwerp. Er zijn Nederlandse publicaties en zelfs politici die het Russische taalgebruik overnemen
“Dat is ook het doel van die campagnes”.
Ja, dat is het doel. Maar die mensen kan je als Europese staat toch niet gaan bestrijden? Dan krijg je toch censuur?
“Er is heel veel informatie op het internet die niet klopt. Dat is niet erg. Er zijn ook heel veel mensen die zeggen dat Poetin een geweldige vent is. Ik ben het er absoluut niet mee eens, maar dat mogen mensen in Nederland allemaal zeggen. Maar: wordt je aangestuurd door een buitenlandse staat met de duidelijke intentie ongewenste buitenlandse beïnvloeding te bedrijven, dan krijg je een probleem. Ik vind het niet normaal dat wij wegkijken van dit probleem. Je zal ertegen moeten optreden. Om de democratie te redden en de vrijheid te redden.
