Ze zijn eruit. Alle kandidaat-Eurocommissarissen hebben het overleefd en kunnen in december aan de slag. Een enkeling (de Hongaar) moest wat inleveren. De patstelling (een toepasselijke schaakterm) tussen de christendemocraten (EVP) en sociaaldemocraten (S&D) is dus voorbij. De afgelopen week gijzelden ze als het ware elkaars kandidaten. Beide fracties waren bang dat wie de eerste stap zou zetten, als verliezer uit de bus zou komen. Een soort coalitieovereenkomst en een interventie van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zou doorslaggevend zijn geweest.

De liberalen (Renew) stellen zich op als reddende engel. Volgens fractievoorzitter Valérie Hayer speelde ze een ‘cruciale’ rol in het samenbrengen van de christendemocraten en sociaaldemocraten. Maar de Groenen, die na de verkiezingen bij de coalitie wilden horen, zijn boos. Hun handtekeningen zijn niet op de deal te vinden. Er zijn geen sterke afspraken gemaakt om radicaal-rechts tegen te werken, stelt GroenLinks/PvdA-Europarlementariër Bas Eickhout. En ook binnen de sociaaldemocratische en liberale fractie is nog niet iedereen enthousiast.

Pro-Europese overeenkomst?

Wie straks als winnaar uit het drama naar voren komt, moeten we nog zien. Volgens de voorzitter van de sociaaldemocratische fractie hebben ze behoorlijk wat bereikt. Hun kandidaat Teresa Ribera, die zich in de Commissie met klimaat bezig gaat houden, heeft het, ondanks grote tegenstand van Spaanse christendemocraten, toch gehaald. Daarnaast hebben ze een ‘geschreven samenwerkingsovereenkomst‘ in handen waarin de fracties hun politieke doelen hebben opgesteld.

Zo willen de fracties samen luisteren naar de rapporten van Draghi en Letta; dat betekent investeren en het vermijden van bureaucratische rompslomp. Bij het inkopen van defensiemateriaal moet een ‘Europa eerst’-principe gelden. Ze willen de Europese democratie verdedigen, en hardere sancties opleggen aan landen die zich niet houden aan het internationale recht. Ook willen ze dat er een verdragswijziging komt, om een ‘ever closer union’ mogelijk te maken. Dat wil onder andere zeggen dat de lidstaten beter met elkaar samen gaan werken, zodat gezamenlijke uitdagingen beter aangepakt kunnen worden.

De overeenkomst zou een verademing moeten zijn voor de sociaaldemocraten, liberalen en Groenen, die zich de afgelopen maanden erg druk maakten over de houding van de EVP. Steeds vaker stemden de christendemocraten mee met de meer rechtse fracties. De conservatieve ECR bijvoorbeeld, waar de SGP bij zit, maar soms ook met de Patriotten-fractie, met de PVV in de gelederen. Denk hierbij aan de begrotingsonderhandelingen, waar de EVP amendementen steunde van Duitse AfD-Europarlementariërs of als kers op de taart: de ontbossingswet van vorige week, die met een jaar uitgesteld werd.

‘Gevaarlijke overeenkomst’

“Sinds het begin van dit mandaat stond de EVP structureel aan de kant van radicaal-rechts”, schrijft Eickhout. De covoorzitter van de Groenen is overduidelijk een stuk minder positief over de overeenkomst dan zijn sociaaldemocratische collega’s. Hij vraagt zich af wat de ‘samenwerkingsovereenkomst’ nu daadwerkelijk betekent als er niet expliciet afstand wordt genomen van radicaal-rechts.

Overigens is er in het Europees Parlement geen duidelijk uitleg van wat ‘radicaal-rechts’ is. Voor de Groenen valt de ECR al snel onder ‘radicaal-rechts’, terwijl voor de christendemocraten dat pas geldt voor partijen in de Patriotten-fractie.

Hoe dan ook, de overeenkomst tussen de liberale Renew, de sociaaldemocratische S&D en de centrumrechtse EVP lijkt nog niet voor de nodige opluchting te zorgen. Binnen de liberale en sociaaldemocratische fractie zijn er nog steeds zorgen en wachten ze nog even af voor er hard gejuicht wordt. Houdt de EVP zich wel aan de afspraak? Want de EVP onder leiding van de Duitse Manfred Weber is in hun ogen niet meer de betrouwbare partner van voor de verkiezingen.

De dag des oordeels

Volgende week woensdag stemt het Europees Parlement over het nieuwe team van Von der Leyen. Dat is het eerste moment waarop duidelijk wordt wie de ‘nieuwe coalitie’ steunt en wie niet. Vraag is wat de Groenen doen bijvoorbeeld. Zij stemden in de zomer nog in met Von der Leyen als Commissievoorzitter, maar lijken steeds meer een oppositiepartij te worden.

De stemming volgende week maakt ook meteen duidelijk of de overeenkomst die de EVP, S&D en Renew deze week bereikten wel zo breed gedragen wordt als de partijleiders doen geloven. Garantie dat iedere nationale partij binnen de sociaaldemocratische en liberale fractie met de fractielijn meestemt, is er niet.