Deze week in de nieuwsbrief Brussels Peil: Hoe nu verder?

De Europese Commissie komt deze week met een analyse over de kandidaat-lidstaten. Hoe gaat het met de onderhandelingen en kunnen de gesprekken met landen als Oekraïne en Moldavië beginnen? De verwachting is dat de twee voldoende vooruitgang hebben geboekt om nu echt te gaan onderhandelen.

4 min. leestijd

Maar het zal geen onvoorwaardelijk ja zijn. Beetje overgaan naar de volgende klas, maar wel met een taak om de zomer door te komen. Zo moet er meer gedaan worden om de corruptie te bestrijden. Bovendien moeten de rechten van minderheden worden beschermd. Dat zijn met name voor de Slowaakse premier Fico en zijn Hongaarse collega Orbán belangrijke eisen.

De Europese leiders nemen in december tijdens hun kersttop dan een besluit, zo is de bedoeling. Nederland heeft al laten weten dat met de voorwaarden niet gerommeld mag worden. Maar de Roemeense president Klaus Iohannis zal tijdens die bijeenkomst in Brussel hartstochtelijk pleiten voor de start van de gesprekken. 

En de bestuurbaarheid?

Die gaan hand in hand met de discussie over de uitbreiding. Sterker die zijn aan elkaar gekoppeld. Zonder nieuwe regels over het aantal Eurocommissarissen, het vetorecht en de omvang van het Europees Parlement kan geen enkel land lid worden van de EU.

En dus volgen plannen om de Europese Unie te hervormen elkaar nu in snel tempo op. We hadden al een Frans-Duits plan, met koplopers, een harde kern van samenwerkende landen, met daaromheen partnerlanden en in de buitenste ring de landen die deel uitmaken van de Europese Politieke Gemeenschap. Maar er is nu ook een Portugees idee.

Eerst het Duitse plan dat deze week verder werd uitgewerkt door minister Annalena Baerbock. De minister wil dat kandidaat-landen al profiteren van de interne markt van de EU, nog voordat ze lid zijn. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen  heeft dat onlangs tijdens een top met de Westelijke Balkanlanden in Tirana ook voorgesteld.

Verder moeten de landen meer toegang krijgen tot de speciale programma’s van de EU; meer geld voor onderzoek, roaming voor mobiele telefonie (ook aantrekkelijk voor toeristen die op vakantie gaan) en simpelere visumaanvragen. “En ik kan me voorstellen dat ministers als waarnemer bij Europese vakraden aanwezig zijn op het moment dat ze al een eind op streek zijn met de onderhandelingen over toetreding.”

Tegenover de voordelen staat een strenger optreden tegen landen die het niet zo nauw nemen met de democratie en de rechtsstaat. “Landen, ook als ze al lid zijn, moeten financieel gekort worden als ze zich niet aan de spelregels houden.”

En dan de Europese Commissie. Die moet op de schop en vooral kleiner. Niet elk land krijgt meer een eigen Eurocommissaris. Duitsland wil met groepen gaan werken (beetje zoals het IMF ook kiesgroepen heeft), landen die dus samen één Eurocommissaris hebben. “Dat betekent dat ook Duitsland niet altijd meer een Eurocommissaris levert.”

En ook het Europees Parlement wordt te groot als er nieuwe landen bijkomen. Ook daar moet een grens worden gesteld aan het aantal leden. Nog één belangrijk punt uit het plan: afschaffen van het veto met name op het gebied van buitenlands beleid. Besluiten moeten met gekwalificeerde meerderheid worden genomen.

Dan het Portugese plan

Dat land wil een duidelijke routekaart voor de komende jaren. Premier Costa wil eerder een interne markt voor iedereen. Hij is bang dat er anders tweederangs lidstaten ontstaan. Portugal ziet meer in zogenoemde opt-outs; terreinen waar je als land niet aan mee hoeft te doen.

Dan kan je met landen die dat wel willen het veto op buitenlands beleid afschaffen; een land als Hongarije hoeft dan niet mee te doen. Maar er valt volgens de Portugezen ook te denken aan landen die samenwerken op het gebied van een gezamenlijke vennootschapsbelasting. 

Het is overigens niet de bedoeling dat iedereen overal onderuit kan komen. De Europese waarden als de rechtsstaat, democratie en persvrijheid gelden voor elk land. De plannen zijn terug te vinden op de site van het Portugese kabinet.

Ook elke zondagochtend gratis de Europa nieuwsbrief vol geopolitieke analyses van onze hoofdredacteur Bert van Slooten (cartoon), hardnekkige geruchten en heel veel Europees nieuws gratis in je mail? Abonneer je hier