Deze week in dé Europa-nieuwsbrief vol geopolitiek Brussels Peil: Handhaven

In de wekelijkse nieuwsbrief Brussels Peil deze week aandacht voor handelsakkoorden. Marko Bos stelt zich de vraag of de EU nog in staat is om handelsakkoorden met derde landen te sluiten? En zo niet, wat betekent dat? Dat soort vragen komt op nadat de Tweede Kamer een motie-Ouwehand c.s. deze week aannam. Met die motie maakte de Kamer duidelijk een handelsverdrag van de EU met Mercosur – het samenwerkingsverband van Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay – waarin de landbouw is opgenomen, te willen blokkeren.

2 min. leestijd

Onlangs heeft Nederland wel, na enig hangen en wurgen, CETA – het economisch en handelsverdrag van de EU met Canada – geratificeerd. Maar nog tien lidstaten moeten volgen, voordat dit verdrag volledig in werking kan treden. 

Met 27 lidstaten het eens worden over verdragen met derde landen, dat is inmiddels een hele uitdaging. Behalve als er geen nationale ratificatieprocedures nodig zijn, omdat de overeenkomst geheel binnen de bevoegdheden van de Europese Unie past. Dat was bijvoorbeeld het geval met de handel- en samenwerkingsovereenkomst met het Verenigd Koninkrijk na Brexit. Die is in april 2021 door het Europees Parlement en de Raad van ministers goedgekeurd. 

Goedkeuring door nationale parlementen is alleen nodig als de overeenkomst regelingen bevat die tot de bevoegdheid van de lidstaten behoren. De beslechting van geschillen tussen investeerders en lidstaten is daarvan een voorbeeld. Dan spreken we van een ´gemengd verdrag` in plaats van ´EU-only`.  

Is Mercosur gemengd?

CETA is een gemengd verdrag en behoeft daarom ook de goedkeuring (door ratificatie) van alle nationale parlementen. Of de overeenkomst met Mercosur ook een gemengd verdrag wordt, is nog niet duidelijk. Interessant is wel dat het bezwaar van het Nederlandse parlement zich richt op iets – de tarieven en markttoegang voor landbouwproducten – dat behoort tot de kerncompetenties van de EU.

Zuivere handelsovereenkomsten lijkt de EU nog wel te kunnen sluiten; bredere associatieverdragen worden lastig. Dat kan de slagkracht van de EU flink beperken, juist waar zij haar belangrijkste economische wapen – de toegang tot de interne markt – wil inzetten voor politieke doeleinden, zoals op het vlak van duurzaamheid en veiligheid.

Dat lukt niet zonder geven en nemen. Het economisch gewicht van Europa neemt af. De EU is niet in de positie om de rest van de wereld de wet voor te schrijven, en de multilaterale wereldorde – zoals via de Wereldhandelsorganisatie WTO – biedt minder bescherming dan voorheen. Dat vraagt om strategisch opereren van de EU en haar lidstaten in deze woelige wereld. 

Elke week scherpe analyses over Europese geopolitieke ontwikkelingen van onze hoofdredacteur Bert van Slooten (cartoon) in je mailbox?
Neem hier een gratis abonnement op Brussels Peil.