We bestellen meer dan ooit tevoren. Op dit moment passeren er dan ook zo’n 33 goederen per seconde door de Europese douane. De waarde van al die handel die in of doorheen de Europese Unie gaat: vier biljoen euro. En daar speelt Nederland een belangrijke rol in. Een derde van alle import naar de EU verloopt namelijk via ons land. 

Douane-unie

Op papier is de EU een douane-unie. Om een pakketje de Europese markt op te krijgen, moet het één keer door een douane van een EU-grensland passeren en vervolgens zijn er geen handelsbarrières meer. In de praktijk verloopt de samenwerking tussen de verschillende Europese douanes echter alles behalve soepel. Zo worden er nog steeds 111 verschillende IT-systemen gebruikt.

Daarbovenop zijn er ook nog eens 350 Europese wetten die betrekking hebben op douane. Denk daarbij aan bijvoorbeeld de handelssanctie tegen Rusland of de nieuwe CO2-grensbelasting. Het resultaat voor bedrijven die al hun douane-papierwerk op orde moeten brengen: een kafkaiaanse hel.

Nieuwe EU-autoriteit

De Europese Commissie wil het douanesysteem daarom grondig herzien. Zelf spreekt het van “het meest ambitieuze en alomvattend voorstel sinds de oprichting van de douane-unie in 1968”.

De Commissie wil daarbij een nieuwe EU-douane-autoriteit oprichten die verantwoordelijk is voor een geharmoniseerd IT-systeem dat van toepassing is op de gehele EU. Dat moet al het papierwerk voor bedrijven eenvoudiger en sneller maken. Bedrijven zouden onder het nieuwe systeem namelijk enkel nog gebruik moeten maken van het centrale systeem. 

Ook de douane-autoriteiten zou het heel wat tijd besparen: volgens de Commissie moet het een besparing van 2 miljard euro per jaar in operationele kosten opleveren. De Commissie wil in 2028 starten met het nieuwe IT-systeem voor internetwinkels. Vanaf 2032 zouden alle importeurs hieronder vallen.

Een opvallend onderdeel van de herziening is dat de Commissie ook kleine pakketjes aan het douanesysteem wil toevoegen. Op dit moment zijn goederen met een waarde onder de 150 euro vooralsnog vrijgesteld van invoerrechten. Volgens de Commissie onderwaarderen veel bedrijven echter hun goederen om zo heffingen te vermijden. 

Die vrijstelling opschorten zou volgens de Commissie extra inkomsten van 1 miljard euro per jaar opleveren. De vraag is echter in hoeverre bedrijven dit zullen doorrekenen aan de consument.

Verbeterpunten

Staatssecretaris voor Douane Aukje de Vries (VVD) reageert tevreden op het wetsvoorstel van de Commissie: “Voor Nederlandse bedrijven is het belangrijk dat douaneregels minder complex worden, dat de administratieve lasten lager worden en dat we de IT moderniseren.”

Wel ziet de staatssecretaris nog ruimte voor verbeterpunten: “Grote én kleine bedrijven moeten gebruik kunnen maken van vereenvoudigingen, dit mag niet beperkt worden tot grote multinationals.” De Vries verwijst daarbij naar een voorstel dat bepaalde bedrijven een volledige vrijpas doorheen de douane moet geven. Sommige grote bedrijven zouden na een eenmalige grondige controle nooit meer douaneadministratie moeten indienen.

Verder vraagt de staatssecretaris zich af of de voorstellen voldoende zijn om de enorme volumes van aangiften van internetwinkels voor de douane “behapbaar” te maken.

Cadeautje voor de schatkist

In Nederland zal de discussie over de douaneherziening nog om een volledig andere reden met de nodige spanning gevolgd worden. Door Nederlands ligging op de Europese grens mag het namelijk een deel van importheffingen die het namens de EU int, zelf achterhouden. Dat zijn de zogenaamde perceptiekosten.

De gedachte hierachter is dat dit dient als compensatie voor de kosten die een land maakt om het douanewerk fysiek uit te voeren. De Commissie en Nederland discussiëren hier echter al jaren over omdat de Commissie vindt dat Nederland meer achterhoudt dan dat het douanewerk daadwerkelijk kost in de praktijk. 

De Commissie meende eerder dat 10 procent van de importheffingen zou moeten volstaan voor een land om de operationele kosten te dekken. Nederland sloeg er tijdens een Europese top in 2020 echter in om de destijdse 20 procent naar 25 procent te verhogen. Follow the Money berekende dat wanneer de kosten van de Nederlandse douane hiervan worden afgetrokken, er al snel een half miljard euro overblijft: een mooi cadeautje voor de Nederlandse schatkist.