Het heeft bloed, zweet en tranen gekost, maar beetje bij beetje perst Brussel het Fit for 55-pakket erdoorheen. Dat moet ervoor zorgen dat de Europese Unie 55 procent minder broeikasgassen uitstoot ten opzichte van 1990. Met een grote meerderheid stemde het Europees Parlement vandaag voor vijf nieuwe klimaatwetten die deel uitmaken van dat pakket. En daar was haast bij geboden: volgend jaar trekt de Europeaan immers weer naar de stembus.

Europarlementariër Esther de Lange (CDA), die één van de hoofdonderhandelaars was, reageert tevreden: “Hiermee hebben we echt het kompas naar het noorden gezet. We weten nu waar we naartoe moeten met onze CO2-vermindering.” 

Ook Europarlementariër Mohammed Chahim (PvdA) onderstreept dit: “Deze wetten zorgen voor helderheid, het bedrijfsleven krijgt nu duidelijke kaders.” Chahim, die vandaag 38 jaar werd, vertelt dat hij zich geen mooier verjaardagscadeau had kunnen wensen. 

Ook de consument betaalt

De vervuiler betaalt: dat is het principe achter het emissiehandelssysteem. Wie in de Europese Unie CO2 wil uitstoten, moet daar uitstootrechten voor kopen. Dat stelt vervuilers voor de keuze: vergroenen of deze belasting betalen.

Vooralsnog was het enkel de industrie die hiervoor de portemonnee moest trekken. Maar door de uitbreiding van dit emissiehandelssysteem zal ook de consument moeten betalen. Ook huishoudens moeten emissierechten kopen voor de CO2 die ze uitstoten bij hun vervoer en de verwarming van hun huis. De administratie is voor de energieleveranciers en de tankstations. De kosten rekenen zij vervolgens door naar de consument.

Daarnaast zullen bij de uitbreiding van het systeem ook de scheep- en de luchtvaart strenger aangepakt worden. Eerder waren zij zo goed als vrijgesteld door de gratis uitstootrechten die zij ontvingen.

Het aantal uitstootrechten op de markt zal ook fors verminderen. Dat doet Brussel beetje bij beetje om vervuiling steeds duurder te maken en de samenleving zo geleidelijk aan te dwingen om te vergroenen. Tegen 2040 is het zelfs de bedoeling dat de teller van het aantal uitstootrechten op nul staat. 

Europarlementariër Rob Roos (JA21) vindt het geen goed idee om het emissiehandelssysteem zo stevig uit te breiden: “In tijden van monsterinflatie wil de EU de CO2-belasting verhogen. Dit zal armlastige burgers raken, terwijl het effect op het klimaat onmeetbaar klein is.” Wat Roos echter nog het meest verontrust, is het effect op ons concurrentievermogen: “Meer belastingen, meer bureaucratie en dus minder welvaart. Dat is niet wat burgers en bedrijven nodig hebben.”

Bert-Jan Ruissen (SGP) is wel tevreden dat de scheep- en luchtvaart nu ook onder het systeem vallen: “Het is toch niet meer van deze tijd dat je voor een schijntje van Amsterdam naar Parijs kunt vliegen?” Wel vraagt hij zich af of wat nu op tafel ligt niet te ambitieus is: “Ik voorzie dat we straks in 2030 tot de conclusie komen dat er een onhaalbaar bindend doel in de wet staat. Daarmee zetten we ons juridisch helemaal klem.”

Sociaal Klimaatfonds

Dat Brussel het aandurft om burgers harder te gaan belasten, heeft mede te maken met een andere klimaatwet die vandaag werd goedgekeurd: het Sociaal Klimaatfonds. Deze Brusselse geldpot moet ervoor gaan zorgen dat lidstaten de laagste inkomens doorheen de groene transitie kunnen helpen. De lidstaten mogen dit geld gebruiken om bijvoorbeeld subsidies uit te delen voor het isoleren van huizen. De Lange vertelt dat de wet ervoor moet zorgen dat burgers het vertrouwen behouden in de Europese groene plannen: “Hiermee voorkomen we muiterij op eigen schip.”

In totaal gaat het om een zak geld van 86 miljard euro waar lidstaten vanaf 2026 aanspraak op kunnen maken. “Dat is eigenlijk te weinig”, vertelt de Lange. “Er zal meer gedaan moeten worden om de klimaatdoelen te behalen.”

Ook van Chahim had de pot wat vetter gemogen: “Maar het is vooral belangrijk dat we de wet er nu doorheen hebben gekregen. Later kunnen we nog altijd kijken hoe we dit bedrag verhogen.”

CO2-grensbelasting

De industrie gebruikte lange tijd het argument dat als Brussel de CO2-uitstoot te veel belast, concurrenten van buiten de EU hen weg zouden vegen. Die concurrenten vallen immers niet onder het emissiehandelssysteem. De bijbehorende vrees dat Europese bedrijven hun biezen zouden pakken, zorgde ervoor dat beleidsmakers lang huiverig waren voor een uitbreiding van het emissiehandelssysteem.

Daar moet de nieuwe CO2-grensbelasting verandering in brengen. De gedachte is dat bedrijven van buiten de EU nu een importheffing over hun CO2-uitstoot betalen wanneer ze hun product de Unie invoeren. 

Chahim was hoofdonderhandelaar voor deze wet: “Hiermee slaan we in feite twee vliegen in één klap: de wetgeving zet landen en grote bedrijven buiten de EU aan tot vergroening. En het zorgt ervoor dat Europese bedrijven hun productie niet verplaatsen naar de andere kant van de wereld, omdat ze daar gratis kunnen uitstoten.”

Elke week diepgravend klimaatnieuws in je e-mailbox? Abonneer je op onze wekelijkse nieuwsbrief Klimaat & Energie.