De zogenoemde ‘Sakharovprijs’ is vernoemd naar de Russische fysicus Andrei Dmitrievitch Sakharov (1921-1989). In 1975 won hij de Nobelprijs voor de Vrede. In eerste plaats is hij de uitvinder van de Sovjet-Russische waterstofbom. Maar toen hij eenmaal doorhad hoeveel risico’s zijn werk inhield, probeerde hij de mensheid te wijzen op het gevaar van de nucleaire wapenwedloop tijdens de Koude Oorlog.
Met de ondertekening van een verdrag dat een verbod op kernproeven afkondigde (1963), kwam hij een heel eind. De Sovjetautoriteiten waren niet blij met dat verdrag, en dus werd Sakharov uit de Sovjet-Unie verbannen. Het Europees Parlement riep hem daarentegen uit tot held en wilde een prijs ontwerpen die zijn naam zou dragen. Sakharov keurde dat goed, want hij beschouwde de prijs terecht als aanmoediging voor iedereen die zich net als hij inzette voor mensenrechten. Dit jaar besloot het Parlement dat het “dappere volk van Oekraïne” de prijs verdient.
Voor het hele volk
De Russische agressie tegen Oekraïne brengt enorme kosten met zich mee voor het Oekraïense volk. Oekraïners vechten voor de bescherming van hun huizen, hun soevereiniteit, voor de onafhankelijkheid en integriteit van hun grondgebied. Dagelijks strijden zij ook voor vrijheid, democratie, de rechtsstaat en de Europese waarden. Volgens het Europees Parlement verdient het Oekraïense volk daarom de Sakharovprijs.
Volgens Europarlementariër Thijs Reuten (PvdA) is deze prijs ook echt voor het hele Oekraïense volk. “Velen zullen naamloos blijven, maar ieder van hen levert een onvoorstelbare bijdrage aan de vrijheid van Oekraïne en Europa. Het Europees Parlement en heel de Europese Unie zullen volledig achter hen blijven staan tot Oekraïne overwint.”
Oorlog duurt voort
De voorzitter van het Europees Parlement Roberta Metsola overhandigde de prijs aan onder meer Nobelprijswinnaar Oleksandra Matviychuk, de burgemeester van Melitopol Ivan Fedorov en verzetsbeweging het Gele Lint. Samen mogen zij het “dappere volk van Oekraïne” vertegenwoordigen. “De boodschap van de Europese Unie is duidelijk: wij staan achter Oekraïne. We zullen niet wegkijken. Het Oekraïense volk voert niet alleen een oorlog voor onafhankelijkheid, maar ook een oorlog voor waarden. De waarden die ten grondslag liggen aan ons leven in de Europese Unie en die wij elke dag als vanzelfsprekend beschouwen”, zei Metsola tijdens de uitreikingsceremonie.
Na een minuut stilte voor alle Oekraïense mannen, vrouwen, kinderen, militairen en burgers die in de oorlog zijn gedood, sprak ook de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy het Europees Parlement toe via een videoverbinding. “We moeten nu handelen. We mogen niet wachten tot de oorlog is afgelopen om al degenen die de oorlog hebben ontketend voor het gerecht te brengen en een herhaling van de agressie te voorkomen. Dit zal de meest doeltreffende bescherming zijn van vrijheid, mensenrechten, de rechtsstaat en andere gemeenschappelijke waarden, die met name door deze onderscheiding van het Europees Parlement worden belichaamd,” zei hij.
