Het woord oorlogsmoe valt her en der. “Het is niet onze oorlog”, valt te horen in de Verenigde Staten, maar de twijfels rijzen ook in steeds meer Europese landen. De Europese landen bespraken de kwestie tijdens hun top in Granada waar ze ook de consequenties van een EU-lidmaatschap voorzichtig aanroerden. Wat zijn de financiële gevolgen van een toetreding?
Praktische bezwaren
De massale steun voor Oekraïne lijkt aan erosie onderhevig. Van Slowakije, Polen tot aan het Amerikaanse Congres. Hoe staat het met het toetredingsperspectief van Oekraïne?
Van toetreding tot de EU kan uiteraard pas sprake zijn als de oorlog voorbij is. Dat geeft Rusland helaas een hefboom om toetreding te dwarsbomen. En lidstaten zien tal van praktische bezwaren. Zoals financiële. Wanneer Oekraïne toetreedt tot de EU, gaat het land flink geld ontvangen uit het EU-budget. Geld dat door de andere lidstaten moet worden opgebracht.
Eerder viel het mee
Twintig, vijfentwintig jaar geleden speelde een soortgelijke discussie rond de toetreding van een hele reeks Midden- en Oost-Europese landen. Zou de EU het sterk toenemende beroep op landbouwuitgaven en cohesiesteun wel kunnen dragen?
Die financiële gevolgen bleken erg mee te vallen. De relatieve omvang van de EU-begroting is gelijk gebleven: rond één procent van het nationale inkomen van de EU-lidstaten. Dat is mede te danken aan een geleidelijke daling van de landbouwuitgaven. Die heeft ruimte geschapen voor overdrachten aan de nieuwe lidstaten.
Kan dat opnieuw?
Oekraïne is een groot land, met forse ontwikkelingsachterstanden en een omvangrijke landbouwsector. De mogelijke gevolgen van de toetreding van Oekraïne voor de EU-begroting heeft de econoom Michael Emerson verkend.
Uitgangspunt voor zijn berekeningen zijn de bevolkingsomvang, het landbouwareaal en het nationaal inkomen per hoofd van de bevolking. Dat inkomen per hoofd bedraagt maar een fractie van het EU-gemiddelde. Het ligt veel lager dan in Polen en Roemenië. Ook als je, zoals in de onderste regel, rekening houdt met de grotere koopkracht door lagere kosten van levensonderhoud.
Een kwarteeuw geleden stonden Polen en Oekraïne ongeveer gelijk op de welvaartsladder. Dankzij de toetreding tot de EU hebben Polen en Roemenië flinke stappen omhoog weten te zetten.
Over hoeveel geld praten we?
Emerson raamt dat Oekraïne – uitgaande van het huidige beleid – recht zou hebben op zo’n 20 miljard uit het EU-budget: de helft landbouwsteun en de andere helft cohesiesteun. Na aftrek van rond 1,5 miljard euro aan ‘contributie’ zou dat de EU-uitgaven met zo’n 10 procent doen stijgen. Nederland zou dat zo’n 1 miljard euro per jaar extra gaan kosten.
Deze berekening gaat uit van de status quo. Maar hervormingen zijn zeker gewenst. Bijvoorbeeld om verdere scheeftrekking te voorkomen van het bestaande patroon in de EU dat 80 procent van de landbouwsteun bij 20 procent van de boerenbedrijven terechtkomt. Oekraïne kent namelijk veel heel grote landbouwbedrijven, waaronder 166 megabedrijven met meer dan 10.000 hectare.
