De huidige president Erdoghan provoceert en ergert de Europese Unie aan de lopende band. Hij doet zaken met Rusland, maar probeert ook te bemiddelen. Hij voerde oorlog in Noord-Syrië en blokkeert vooralsnog het NAVO-lidmaatschap van Zweden, totdat het land een aantal Koerden uitlevert. Maar het is ook Erdoghan die met de EU in 2016, in ruil voor vele miljarden, een deal sloot om vluchtelingen uit Syrië op te vangen, nadat ze de maanden daarvoor werden aangemoedigd om toch vooral richting de EU te reizen in gammele bootjes over de Middellandse zee.
Erdoghan onderhandelde aanvankelijk constructief met Brussel over het lidmaatschap van zijn land van de EU. Een wens die de Turken al in de jaren vijftig op tafel hadden gelegd. En in het begin gingen de onderhandelingen met Erdoghan ook de goede kant op, vanuit het perspectief van de EU. Maar de laatste jaren gaat het met name op gebied van de rechtsstaat en mediavrijheid bergafwaarts. Dat heeft de EU het argument gegeven om de onderhandelingen over toetreding tot de EU stil te leggen. Maar ze zijn niet opgezegd. Turkije krijgt nog altijd geld als kandidaat-lid om de overgang naar het volledige lidmaatschap mogelijk te maken.
Voor de Europese leiders is deze situatie gek genoeg heel aangenaam. Zo hoeven ze niet de harde boodschap uit te spreken dat het land nooit lid kan worden. Premier Rutte is in de loop der jaren ook gedraaid. In zijn tijd als VVD-fractievoorzitter (voordat hij premier werd) zei hij dat het land gewoon geen lid kon worden. We hebben het over 2006.
Maar hoe moet dat als Erdoghan verliest?
President Kiliçdaroglu komt dan met een nieuwe anti-terrorismewet en wil ook het rechtssysteem hervormen, zodat het aan de Europese eisen voldoet. De vraag is of de nieuwe president dan wel een cadeautje van de Europese leiders krijgt in de vorm van vrij reizen door het Schengen gebied. Een groot aantal leiders zijn daar principieel tegen, maar er is wel beloofd dat Turkije de visumliberalisatie krijgt als ze zich constructief opstellen.
Dan is er nog de kwestie hoe het verder moet met de toetredingsgesprekken. Als die heropend worden, kan je dat wel even rekken, maar uiteindelijk komen de leiders toch voor de vraag te staan: doen we het, of doen we het niet?
En op dat moment komen de belangrijke vragen weer op tafel te liggen: hoe gaat het verder met EU-lid Cyprus? Een deel van het eiland is bezet door Turkije. En kan de EU het wel aan om een heel groot land, waarvan een groot deel van de bevolking in armoede leeft, op te nemen? Terwijl op hetzelfde moment er ook gesprekken worden gevoerd met dat andere grote land: Oekraïne.
De verwachting is wel dat Kiliçdaroglu gematigder zal zijn als het gaat over het NAVO-lidmaatschap van Zweden. Maar ook hij zal concessies van de Zweden eisen, zo waarschuwen diplomaten in Brussel. Op de achtergrond speelt Amerika daar ook een rol; president Biden steunt openlijk de Turkse oppositie, in de hoop en verwachting dat de nieuwe president zich iets soepeler en voorspelbaarder zal opstellen.
En dan hebben we nog de vluchtelingendeal. De verwachting is dat die wordt voortgezet als er een nieuwe president komt. Maar als daarna de gesprekken over toetreding tot de EU niet vlotjes verlopen kan ook Kiliçdaroglu dreigen met het weer doorlaten van vluchtelingen.
Er zal met spanning worden gekeken in de hoofdsteden en Brussel naar de uitslag. En als niemand een meerderheid van vijftig procent haalt, blijft de onzekerheid en de spanning nog twee weken duren.
Lees meer in de wekelijkse nieuwsbrief Brussels Peil met geo-politieke analyses van onze hoofdredacteur Bert van Slooten (cartoon). Nog geen abonnement? Gratis registreren kan hier.
