De onderhandelingen over nieuwe Europese migratieregels zaten acht jaar lang muurvast. Maar dit jaar kwam er toch plots schot in de zaak.

Afkopen

Volgens de oude regels moest een migrant asiel krijgen in het eerste EU-land dat hij bereikte. Dat zorgde voor veel wrevel onder de lidstaten. Landen op de Europese grens vonden het niet eerlijk dat zij hierdoor meer asielzoekers moesten opvangen. Landen in het noorden van het continent, zoals Nederland, beschuldigden het zuiden er dan weer van dat zij de regels niet goed naleefden omdat veel asielzoekers toch doorreisden.

De nieuwe migratieregels moeten hieraan paal en perk stellen. Wanneer een land nu overspoeld wordt met asielaanvragen, kan dit land asielzoekers overdragen aan andere EU-landen. Die andere landen krijgen dan de keuze tussen accepteren of ‘afkopen’. De prijs per migrant die geweigerd wordt: 20.000 euro. Landen die met een hoge asielinstroom kampen zouden zo op financiële steun van de buurlanden kunnen rekenen.

Opsluiten aan de grens

Een ander onderdeel van de deal dat opvalt, zijn de versnelde grensprocedures. Asielzoekers die uit een lijst met veilige landen komen, zoals Marokko, en dus weinig kans maken op asiel, krijgen een versnelde asielprocedure. Die mag maximaal negen maanden duren. In afwachting van het resultaat worden de asielzoekers opgesloten in centra aan de Europese grens.

Alleenreizende minderjarigen worden niet opgesloten. Gezinnen met kinderen wel. Voor het Europees Parlement was dat een gevoelig punt. Als compromis is afgesproken dat deze gezinnen voorrang krijgen tijdens hun procedure.

“Inhumaan”

Mensenrechtenorganisaties hebben er geen goed oog in. Zo ook Vluchtelingenwerk Nederland, dat zich zorgen maakt over het feit dat alle asielzoekers zonder geldige papieren ook in de detentiecentra terechtkomen. “Veel vluchtelingen beschikken niet over een geldig paspoort. In de praktijk zal dit leiden tot langdurig verblijf in ondermaatse omstandigheden in (deels) gesloten centra langs de Europese buitengrenzen”, vertelt Frank Candel, bestuursvoorzitter van VluchtelingenWerk Nederland.

Verder benadrukt Candel dat een migrant dan wel uit een officieel veilig land kan komen, maar dat een politiek activist uit Tunesië of een LHBTI’er uit Algerije allerminst veilig kan terugkeren. Dat ook gezinnen met kinderen risico lopen op opsluiting, is volgens Candel in strijd met het Kinderrechtenverdrag en bovenal “inhumaan”.

“Grip op migratie”

Demissionair premier Mark Rutte hamerde er keer op keer op dat de oplossing voor de asielcrisis in Brussel ligt. Hij noemt de deal dan ook een grote doorbraak: “Met dit akkoord krijgen we meer grip op migratie, bijvoorbeeld door betere en snellere asielprocedures aan de buitengrenzen van de EU.”

Ook CDA-Europarlementariër Jeroen Lenaers reageert opgelucht op het akkoord. Maar volgens hem zijn we er nog niet: “We moeten blijven werken aan afspraken met landen buiten Europa om de instroom te verminderen en terugkeer te bevorderen.”

Tinneke Strik van GroenLinks is dan weer minder tevreden en vindt dat het akkoord een grote stap achteruit betekent in het beschermen van belangrijke rechten van vluchtelingen. “Vluchtelingen die zich gedwongen zagen om met valse documenten te reizen en gezinnen met kinderen kunnen voortaan via een versnelde grensprocedure, die ze bovendien in gevangenschap moeten afwachten, onterecht worden teruggestuurd.”