Mensen en bedrijven in Europa die sancties tegen Rusland ontwijken kunnen binnenkort gestraft worden. Daarnaast moeten straffen in alle EU-landen even zwaar zijn. Onafhankelijk Europarlementariër Sophie in ‘t Veld was hoofdonderhandelaar en kon dinsdagmiddag in haar handen klappen.

Een grote meerderheid van haar collega’s stemde in met de nieuwe regels om de omzeiling van sancties aan te pakken. “We zijn het de Oekraïners verschuldigd”, zegt In ‘t Veld.

Russische oorlogsmachine

Maar hoe zat het ook alweer? Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne heeft de Europese Unie dertien sanctiepakketten aangenomen om Ruslands economie te schaden, in de hoop zo ook de wind uit de zeilen te nemen van de Russische oorlogsmachine. Maar de sancties hebben maar beperkte invloed. Rusland is nog steeds in staat om aanvallen in Oekraïne uit te voeren en de Russische president Poetin lijkt nog niet te willen stoppen.

Onderzoeksbureau Bruegel analyseerde de sancties en hun effectiviteit nog in november vorig jaar. De EU was in het begin van de oorlog erg afhankelijk van Rusland als het op energie aankwam. “Sterker nog, in het eerste jaar van de oorlog betaalde de EU Rusland nog 140 miljard euro voor energie”, stelt Bruegel. Door die afhankelijkheid kon de EU slechts stapsgewijs sancties opstellen, waardoor ze ook minder effectief waren. Ook het gebrek aan westerse bondgenoten in de rest van de wereld is een doorn in het oog van de EU. Vooral de armere landen konden zich sancties op Rusland niet veroorloven en haalden juist de handelsbanden aan.

Omzeiling

Ook in Europa loopt het minder goed dan de EU zou willen. Door verschillen in Europese regels en een gebrek aan controle zijn er nog steeds mensen en bedrijven in de EU die handel drijven met Poetins Rusland. In mei vorig jaar had het OM nog 45 Nederlandse bedrijven op het oog die mogelijk sancties tegen Rusland ontwijken.

De nieuwe regels moeten meer duidelijkheid scheppen voor Europese rechters. Door bepaalde handelingen specifiek strafbaar te maken kunnen de lidstaten volgens het Europees Parlement beter optreden. Zo staat in de nieuwe regels dat Russische bevroren tegoeden niet verborgen mogen worden. En bedrijven die relevante informatie voor grensbewakers weglaten, zijn strafbaar.

Abonneer je op de nieuwsbrief Veiligheid & Democratie

Mensen die toch sancties ontwijken, riskeren een gevangenisstraf tot wel vijf jaar. Overal in de EU geldt die straftijd. Ook mogen rechters boetes uitschrijven, maar blijven EU-landen wel bepalen hoe hoog die boetes mogen zijn.

‘Het werd tijd’

“Er blijven manieren om de sancties te ontwijken en miljoenen te verdienen, over de ruggen van Oekraïners die in de loopgraven vechten of wakker liggen van het luchtalarm”, zegt In ‘t Veld. Ze had graag een sterker pakket gezien. Volgens haar wilden de EU-lidstaten te veel flexibiliteit bij het handhaven van de sancties. “Veel landen trekken een grote broek aan over sancties tegen Rusland, Iran en een aantal andere regimes. Achter de schermen willen ze echter graag uitzonderingen.”

Met het oog op de tijdsdruk, de verkiezingen komen er immers aan, zijn het Europees Parlement en de lidstaten tot een compromis gekomen. Ja, ze hebben zelf meer invulling geven aan het handhaven van de nieuwe regels, maar in ieder geval zijn er nieuwe regels. “Nationale regeringen hebben zichzelf veel verantwoordelijkheid op de hals gehaald, waar ze beter allemaal dezelfde lijn hadden kunnen trekken. Toch is dit een belangrijke stap en ik roep de Europese Commissie op om heel strikt te handhaven.”

Duurt nog even

Voor de wet definitief is, moeten EU-landen ook nog stemmen over het voorstel. Als de EU-landen eenmaal akkoord gaan, hebben ze nog een jaar om de nieuwe regels in hun eigen land tot uitvoering te brengen. Voor ze echt effect hebben, zijn we dus wel een tijdje verder.

Meer over deze zes fases in het Europese besluitvormingsproces lees je hier.

.