Met nog een week tot de Amerikaanse presidentsverkiezingen, stijgt de spanning in Europa. Donald Trump klimt in de peilingen, en zijn mogelijke terugkeer in het Witte Huis zou grote impact kunnen hebben op de Europese Unie en Nederland.

Eén van de belangrijkste zorgen in Europa is de economische impact van een nieuwe Trump-regering. Verschillende Nederlandse banken, waaronder ABN AMRO en Rabobank, hebben al gewaarschuwd voor de negatieve gevolgen.

Voornamelijk het universele tarief van 10 procent voor alle export naar de VS, zoals Trump heeft voorgesteld, baart hen zorgen. De banken benadrukken dat deze heffing de Nederlandse economie, die heel exportgericht is, mogelijk zelfs het hardst zou treffen. Hogere inflatie en minder economische groei zijn dan vrijwel zeker.

Handelsoorlog

Amerikadeskundige en historicus Willem Post, wijst er echter op dat Trump dit soort voorstellen vooral gebruikt om zijn achterban in de Amerikaanse heartland te bedienen, waar veel werkgelegenheid verloren is gegaan door globalisering en concurrentie met China. “Trump weet dat zijn kiezers harde taal willen horen, maar hij is ook niet dom. Hij zal zelf ook beseffen dat een volledige handelsoorlog de VS schaadt”, stelt Post gerust.

Toch lijkt de EU niet van plan om passief af te wachten. Er is al een taskforce opgericht om direct na de verkiezingen voorbereidingen te treffen voor scenario’s waarin Trump nieuwe handelstarieven oplegt.

Een van de mogelijke strategieën, volgens Post, is om snel met Trump in gesprek te gaan. “We moeten niet meegaan in de emoties van een handelsoorlog. Sterker nog, we moeten het initiatief nemen en direct aan tafel zitten om onze positie duidelijk te maken,” zegt Post. Hij denkt dat er ruimte is voor onderhandelingen waarbij Europa mogelijk vrijstellingen van de tarieven kan bedingen, net als in het verleden gebeurde bij staal en aluminium.

Wie gaat Trump te woord staan?

Een andere vraag is wie straks het gezicht van Europa zal zijn in de gesprekken met Trump. De relatie tussen de EU en de VS wordt bemoeilijkt door de opkomst van rechtse populistische leiders binnen Europa, zoals Orbán in Hongarije. Volgens Post is het belangrijk dat de EU zich niet verdeeld opstelt. “Als Europa verdeeld is, worden we door Amerika en andere grootmachten eenvoudig weggespeeld,” waarschuwt hij.

Post ziet Commissievoorzitter Ursula von der Leyen als de aangewezen persoon om namens Europa het gesprek aan te gaan. “Von der Leyen heeft inmiddels aanzien opgebouwd in Washington en kan tactisch omgaan met Trump”, zegt hij.

Hoewel een terugkeer van Trump Europese populisten als Orbán en ook leiders als Meloni of Wilders vleugels kan geven, gelooft Post dat ook zij belang hebben bij een goed functionerende Europese economie. “Populistische leiders worden wel machtiger binnen de EU, maar het is ook in hun belang dat de Europese economie overeind blijft”, aldus Post.

Oekraïne

Een van de grootste zorgen over Trump is zijn opstelling ten aanzien van Oekraïne. Tijdens zijn eerste termijn was Trump er snel bij om de NAVO en internationale verdragen ter discussie te stellen. Nu suggereert hij dat hij de oorlog in Oekraïne snel zou kunnen beëindigen door mogelijk concessies te doen aan Rusland.

Post waarschuwt dat een diplomatiek offensief van Trump wel eens zou kunnen uitmonden in een “gevaarlijk compromis” waarbij Poetin de kans krijgt om terreinwinst te behouden. “Het kan dan voor Europa lijken alsof we accepteren dat Oekraïne deels onder Russische invloed blijft”, legt post uit.

Zo’n bevroren conflict zou een zware druk op de Europese eenheid leggen. “Het gaat om een Europees belang dat enorm is. We moeten dus zorgen dat we overal aan tafel zitten om onze positie te beschermen,” aldus Post.

Klimaatbeleid op losse schroeven

Op het gebied van klimaat kunnen we ook veel veranderingen verwachten, aangezien Trump tijdens zijn vorige termijn uit het Akkoord van Parijs stapte. Hij heeft al aangekondigd dat hij dat zo opnieuw zal doen, waardoor wereldwijde klimaatdoelstellingen bemoeilijkt worden.

“Het is vrijwel zeker dat Trump op dag één weer uit het Parijsakkoord zal stappen. Dat past geheel in zijn stijl en beleid van zijn eerste termijn”, aldus Post.

Dit kan verstrekkende gevolgen hebben voor de Europese Green Deal en werpt een schaduw over de aankomende klimaattop (COP29) in Azerbeidzjan. Hoe graag de EU zich ook profileert als klimaatleider, veel van de voorstellen zijn uiteindelijk toch afhankelijk van samenwerking met andere grote economieën. “Het wordt spannend”, zegt ook Post.

Een gevaarlijke wereld

Post benadrukt dat de mogelijke herverkiezing van Trump niet losstaat van bredere geopolitieke ontwikkelingen. Landen als Rusland, China en zelfs Noord-Korea proberen steeds meer invloed uit te oefenen.

“In de jaren negentig dachten we dat de hele wereld zou democratiseren. Dat optimisme heeft ons misschien te nonchalant gemaakt over de bescherming van onze democratische normen en waarden”, zegt Post.

Trumps terugkeer hangt volgens Post overduidelijk samen met de toenemende kritiek op democratische instellingen wereldwijd, niet in de minste plaats in Europa. Om deze reden pleit hij voor meer educatie en bewustzijn rondom democratie. “Trump is niet alleen een Amerikaanse kwestie. We moeten wereldwijd waakzaam zijn en onze democratie beschermen.”