Het woord gonst weer door de Brusselse bubbel: spitzenkandidaat. De Duitse term voor lijstaanvoerder. De gedachte is dat elke partij een topdog aanwijst en de winnaar van de verkiezingen wordt daarna voorzitter van de Europese Commissie. Zo werd in 2014 de Luxemburger Juncker benoemd, maar in 2019 mislukte het plan.

Formeel moeten de regeringsleiders namelijk de voorzitter van de Europese Commissie benoemen. In 2014 vond bondskanselier Merkel het een goed plan om via de indirecte verkiezingen de burgers en het Europees Parlement meer macht en zeggenschap te geven, maar in 2019 mislukte het. Niet Manfred Weber (christendemocraat) of Frans Timmermans (sociaaldemocraat) die claimden de verkiezingen te hebben gewonnen, werd voorzitter, maar Ursula von der Leyen. De regeringsleiders hadden geen zin in de heren.

Nieuwe poging

Nu met de Europese verkiezingen in zicht (over precies een jaar) wordt het oude idee weer van stal gehaald.

Het is de tijd van de voorjaarscongressen en dus wordt het thema overal besproken. Vorige week sprak ALDE (de Europese liberalen) zich al uit voor de verkiezing van een spitzenkandidaat, hoewel de VVD (aangesloten bij ALDE) niet echt enthousiast is.

Premier Rutte vindt dat hij en de andere Europese staatshoofden en regeringsleiders hierover gaan. Maar de resolutie geschreven door Europarlementariër Sophie in ‘t Veld (D66) werd aangenomen, ook VVD’ers stemde voor de resolutie. In ‘t Veld vindt het belangrijk dat er gekeken wordt naar wie de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie kiest. Het Europees Parlement of de lidstaten. Als het aan haar ligt, is dat dus het Europees Parlement omdat zij een directe link met de kiezers hebben. 

En de rest?

Ondertussen zijn de christendemocraten (EVP) en vooral hun leider Manfred Weber bijgekomen van de opdonder die ze vier jaar geleden kregen en willen ze opnieuw met een spitzenkandidaat komen. Vier jaar geleden werd spitzenkandidaat Weber buiten spel gezet door de lidstaten. De lidstaten kozen ze voor Von der Leyen. De kans is groot dat het Ursula von der Leyen deze keer wel spitzenkandidaat van de EVP wordt.

Bij de conservatieve ECR, waar JA21 en de SGP in zitten, hebben ze hun buik vol van de spitzenkandidaat. Ze deden vier jaar geleden nog wel mee, maar hebben nu geen zin om debatten voor de keizers baard te voeren en bedanken voor de eer.

Het verdrag is volgens ECR-leden helder. De lidstaten nomineren kandidaten met inachtneming van de verkiezingsuitslag. Het Europees Parlement mag de nominatie alleen goedkeuren. Het volgen van het spitzenkandidaten-proces maakt het voor kiezers alleen maar ingewikkelder, vindt de ECR. En ook de rechtse fractie ID ziet het niet zitten om met een spitzenkandidaat de boer op te gaan.

De Europese sociaaldemocraten (S&D) willen wel opnieuw een spitzenkandidaat. Wie dat wordt, weten ze nog niet; er komt een werkgroep die kandidaten gaat selecteren. En ook De Groenen, die dit weekend in Wenen vergaderden, willen het opnieuw proberen. Net als bij de vorige verkiezingen willen de Groenen twee spitzenkandidaten. Een man en een vrouw. Vijf jaar geleden was Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks) een van de kandidaten.

De voorlopige conclusie is dat een grote meerderheid van de politieke partijen in het Europees Parlement het opnieuw wil proberen, ondanks het feit dat de regeringsleiders de vorige keer niet meededen.

Van een van de vorige kandidaten, de huidige Eurocommissaris Margrethe Vestager, komt wel een waarschuwing. Ze vindt het niet helemaal zuiver. “Als je meedoet aan verkiezingen voor het Parlement moet je bereid zijn om in het Parlement te gaan zitten en moet je niet op jacht gaan naar een baantje.”