Het nieuwe Europese landbouwbeleid is vragen om moeilijkheden. Er is nog zoveel onduidelijk dat de kans groot is dat het mis gaat. Volgens landbouworganisatie LTO weten we van veel regelingen nog steeds niet hoe ze eruit gaan zien. “Het is een groot experiment met een hele pot geld”, noemt bestuurslid Wilco Brouwer de Koning de nieuwe regels in vakblad Nieuwe Oogst.

Geen boetes in leerjaar 2023

Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid is een programma van de Europese Unie, en heeft als doel de voedselzekerheid in Europa te waarborgen. In het nieuwe beleid, dat zal lopen van 2023 tot 2027, is duurzaamheid een sterkere rol gaan spelen. Om de landbouwsector te vergroenen, heeft Brussel meerdere duurzaamheidsdoelen opgesteld waar de lidstaten zelf invulling aan mogen geven. Dit plan moest dan wel weer goedgekeurd worden door de Europese Commissie.

Nederland lag lang in de knoop met Brussel over de manier waarop deze duurzaamheidsdoelen vormgegeven moesten worden. Nadat verschillende plannen waren afgekeurd, is Nederland er na flink onderhandelen pas deze maand in geslaagd een “ja” te krijgen uit Brussel. Omdat het al bijna 2023 is, hebben de boeren nog maar weinig tijd om zich aan te passen.

Minister van Landbouw Piet Adema heeft daarom aangegeven 2023 vooral te willen gebruiken als een “leerperiode”. Dit betekent dat boeren dit jaar geen boetes op de deurmat hoeven te verwachten als ze de nieuwe regels niet nakomen, in dat geval volgt enkel een waarschuwing. “Daarmee hoop ik dat boeren met vertrouwen zullen gaan meedoen aan het nieuwe landbouwbeleid”, schreef Adema in een eerdere brief aan de Tweede Kamer.

Te ingewikkeld

Maar LTO vindt dat dus nog niet voldoende. Ondanks de bestempeling van 2023 als ‘leerjaar’, mist LTO een officiële overgangsperiode waarin boeren zich aan kunnen passen zonder dat de nieuwe regels al gelden. Ook zijn er volgens LTO veel dingen nog niet goed uitgewerkt. De simulatietool bijvoorbeeld, waar boeren kunnen zien wat de nieuwe regels voor hun bedrijf concreet betekenen, is nog steeds niet af. De definitieve versie is waarschijnlijk pas eind februari beschikbaar. “Boeren weten nauwelijks waar ze aan toe zijn”, aldus Brouwer de Koning.

Een belangrijke functie van de nieuwe simulatietool is dat boeren ermee kunnen berekenen hoe en welke eco-activiteiten zij kunnen toepassen. Voorbeelden zijn onder andere kruidenrijke akkerranden, of het overstappen op biologische bestrijdingsmiddelen. Er zijn echter landbouworganisaties, waaronder LTO Nederland, die vinden dat er te veel haken en ogen zitten aan de nieuwe eco-activiteiten. Hiermee zou het allemaal veel te ingewikkeld worden voor de boeren, waardoor er kans bestaat dat zij zullen afhaken.

Brons, zilver of goud

Ook denkt LTO dat de beloning voor het meedoen aan deze eco-activiteiten niet altijd tegen de kosten zal opwegen: hoeveel de boer beloond wordt voor zijn duurzame gedrag, hangt af van een puntensysteem. De boer krijgt deze toegereikt per eco-activiteit en het aantal hectare dat hij hiervoor inzet. Hiermee wordt vervolgens bepaald of hij brons, zilver of goud behaalt. De beloning loopt op tot 200 euro bij goud. Het idee is vervolgens dat boeren die tegen zilver of goud aan zitten, op deze manier gemotiveerd worden om nog net iets meer te doen.

Een mooi idee, maar volgens de landbouworganisaties gaan de nieuwe regels er bij elkaar opgeteld vooral toe leiden dat boeren meer moeten doen voor minder geld. En om niet te verdwalen in het nieuwe regelwoud, zullen boeren meer kwijt zijn aan adviseurs, zegt LTO. Daar verandert zelfs een gouden beloning niks aan.