Komend jaar geen boetes voor boeren die zich niet aan het nieuwe Europese landbouwbeleid houden. Nederland heeft nu pas de nieuwe plannen voor dat Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) ingediend bij de Europese Commissie, nadat eerdere versies waren afgekeurd. De verwachting is dat Brussel eind november officieel alles zal goedkeuren.

De onderhandelingen over het nieuwe beleid, dat loopt van 2023 tot 2027, namen meer tijd in beslag dan verwacht. Omdat het al bijna 2023 is, is de tijd te kort voor boeren om aan alle voorwaarden te voldoen en blijven sancties volgend jaar dus achterwege.

Boer onderdeel van de oplossing

Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid wordt bepaald door de Europese lidstaten, met als doel het waarborgen van voldoende voedsel in de Europese Unie. De laatste jaren is ook duurzaamheid een steeds belangrijkere rol gaan spelen. Voor de periode van 2023 tot 2027 zijn er door Brussel verschillende doelen vastgesteld om de Europese landbouwsector te vergroenen. Lidstaten mogen deze duurzaamheidsdoelen zelf invullen in een zogenoemd ‘Nationaal Strategisch Plan’ (NSP). Dat plan moet wel goedgekeurd worden door de Europese Commissie.

In Nederland wil de politiek vooral dat de boeren “onderdeel zijn van de oplossingen voor de huidige problemen rondom biodiversiteit, water en klimaat”, aldus landbouwminister Piet Adema in een brief aan de Tweede Kamer. Het nieuwe landbouwbeleid is minder gericht op het opleggen van sancties bij het niet naleven van regels, aldus Adema. In plaats daarvan krijgen boeren vanaf 1 januari meer steun wanneer zij zich actief inzetten voor de natuur en het klimaat. De komende jaren komt hiervoor ongeveer 4,7 miljard euro beschikbaar.

Meer geld voor groene regelingen

Boeren zullen te maken krijgen met een aantal nieuwe regelingen die zich specifiek richten op verduurzaming. De meest opvallende is de nieuwe ‘eco-regeling’. Boeren kunnen uit zo’n twintig ‘eco-activiteiten’ kiezen, die passen bij hun bedrijf. Dit kan bijvoorbeeld het creëren van kruidenrijke akkerranden zijn, of het overstappen op biologische bestrijdingsmiddelen. De vergoeding hiervoor kan oplopen tot 200 euro per hectare.

Ook kunnen meer boeren meedoen aan het agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Via deze subsidie worden boeren beloond wanneer zij een deel van hun grond inzetten voor het beschermen van bepaalde planten- en diersoorten, zoals boerenlandsvogels, of bijvoorbeeld het verbeteren van de waterkwaliteit. Daarnaast komt er meer geld beschikbaar voor jonge boeren, dit om kennisoverdracht en innovatie te stimuleren.

Ook zullen boeren in zijn algemeenheid aan meer duurzaamheidsvoorwaarden moeten voldoen. Voorbeelden hiervan zijn verplichte gewasrotatie (het jaarlijks telen van andere gewassen op bepaalde stukken grond) en het maken van een verplichte bufferstrook langs akkers en weilanden om de waterkwaliteit in ons land te verbeteren. Dit betekent een forse omslag voor de Nederlandse boeren.

2023 als ‘leerperiode’

Door de stikstofcrisis en het feit dat de onderhandelingen tussen Brussel en Nederland veel meer tijd in beslag namen dan verwacht, komt Nederland pas laat met duidelijkheid over het nieuwe landbouwbeleid. Veel boeren hebben hun bouwplan voor komend jaar al klaar, en kunnen moeilijk rekening houden met de nieuwe duurzaamheidsvoorwaarden.

Landbouwminister Piet Adema beseft dat boeren weinig tijd hebben om zich aan te passen: “Er zijn mogelijk reeds wintergewassen ingezaaid en bestellingen voor pootgoed [kleine knollen, zoals pootaardappelen, die niet zijn bedoeld om te eten maar om planten uit op te laten komen, red.] geplaatst. Daarom wil ik voor dit nieuwe stelsel het jaar 2023 zien als leerperiode. Ik streef hierbij naar maximale flexibiliteit”, laat Adema weten.

Om te voorkomen dat boeren in de knoop komen met de nieuwe voorwaarden, wordt er komend jaar alleen gewaarschuwd. Ook worden regels rondom onder andere de verplichte gewasrotatie en bufferstrook tijdelijk versoepeld, zodat zowel de boeren als de overheid de tijd krijgen om ervaring op te doen met de uitvoering. “Daarmee hoop ik dat boeren met vertrouwen zullen gaan meedoen aan het nieuwe landbouwbeleid”, schrijft Adema.