Tussen 1980 en 2019 verdwenen er zo’n 800 miljoen vogels in Europa. Deze massale achteruitgang zorgt al jaren voor veel politiek gesteggel over de oorzaak. Er wordt onder andere gewezen naar klimaatverandering, lichtvervuiling, verstedelijking, landbouw en zelfs jagende huiskatten zouden schuldig zijn.

Een onderzoek dat verscheen in wetenschappelijk blad PNAS laat nu voor het eerst geen twijfel bestaan over het feit dat intensieve landbouw de hoofdoorzaak is. Dit komt vooral door het hoge pesticiden- en kunstmestgebruik. Bij het gebruik van deze stoffen zijn er namelijk minder ongewervelden, zoals larven en wormen, aanwezig in de grond. Dit leidt ertoe dat vooral weidevogels minder te eten hebben.  

Klimaatverandering en verstedelijking minder belangrijk

Voor het onderzoek verzamelden Franse wetenschappers data uit de 27 lidstaten en het Verenigd Koninkrijk, over een periode van 37 jaar. Ze vergeleken verschillende factoren, zoals veranderingen in de temperatuur en landgebruik, met waarnemingen van 170 veelvoorkomende vogelsoorten.

Na klimaatverandering dragen ook verstedelijking en klimaatverandering bij aan het verdwijnen van veel vogels. Al was dat voor beide factoren minder dan verwacht. Waar meer dan de helft van de vogels in landbouwgebieden de afgelopen jaren verdwenen, was dit in stedelijke gebieden een kwart.

Klimaatverandering was vooral slecht voor vogels die goed gedijen bij koudere temperaturen en trekvogels. Voor vogels die wel van wat warmte houden, hebben hogere temperaturen soms zelfs een positief effect.

Nederland geen goed voorbeeld

“Het negatieve effect van de intensifiëring van de landbouw op vogels wordt al lang gemeld, met name voor weidevogels en insectenetende vogels. Onze studie levert hier nu sterk bewijs voor”, schrijven de wetenschappers. Uit de door de onderzoekers opgestelde index blijkt dat in Nederland, Tsjechië, Ierland en Frankrijk de intensivering van de landbouw de afgelopen jaren het sterkst is toegenomen.

“Het is niet verwonderlijk dat in Nederland, met zijn relatief intensieve landgebruik, ook sprake is van een enorme afname in boerenlandvogels”, schrijft kennisinstituut voor vogels Sovon over het onderzoek. In Nederland is er sinds de jaren zestig van de vorige eeuw al een grote afname van landbouw- en weidevogels.

Toekomst ongewis

“Het lot van de Europese vogelpopulaties hangt af van de snelheid waarmee hervormingen in de Europese samenlevingen zullen plaatsvinden, met name op het gebied van de landbouw”, stellen de onderzoekers. Het onderzoek komt wat dat betreft op een gevoelig moment. Er is veel discussie over een aantal nieuwe natuurwetten die op tafel liggen in Brussel, waaronder de natuurherstelwet.

In Nederland staan landbouw en natuurherstel al langer op gespannen voet. De stikstofcrisis en de grootschalige boerenprotesten vormden hierbij het kookpunt. Er bestaat vrees dat nieuwe milieuregels voor biodiversiteit en de snel achteruitvliegende waterkwaliteit het vuurtje nog verder kunnen opstoken.

Het verdwijnen van de vogels bevestigt volgens de betrokken wetenschappers nog maar eens dat de glorietijd van de intensieve landbouw is vervlogen. Nu is het aan de politiek om te kiezen welke kant het op moet.