Droogte was in Nederland lang een ver-van-mijn-bed-show. We zien onszelf juist als het volk dat het water heeft leren temmen. Onze waterwerken en ons polderlandschap zijn wereldberoemd. Maar nu de klimaatcrisis steeds harder om zich heen slaat in en de weersomstandigheden in Europa steeds extremer worden, kantelt dat beeld.

Sinds 2017 viel er vier zomers lang zo weinig regen dat rivierbeddingen droogvielen. Woonboten lagen erbij als karkassen in de woestijn, schippers moesten hun lading deels aan wal laten om niet vast te lopen. Honderdduizenden Nederlandse huizen dreigen te verzakken wanneer het grondwaterpeil omlaag blijft kruipen.

Ook in de rest van Europa heeft de droogte steeds vernietigendere gevolgen. Hittegolf na hittegolf teisterde vorig jaar vooral onze zuiderburen. Frankrijk beleefde een monsterlijk bosbrandseizoen, het Italiaanse Venetië zat met lege grachten. In Duitsland liep de Rijn letterlijk leeg.

Kletsnat voorjaar betekent niets

Ondanks dat de schrik er na de zomer van 2022 goed inzat, is in Nederland de regen nooit ver weg. De lente van 2023 was zelfs één van de natste ooit. Recent zette een wolkbreuk het Noord-Nederlandse dorp Haren volledig blank, met een tijdelijk verzakt station als gevolg. De overstromingen die delen van Duitsland, België en Limburg verzwolgen in 2021, waren ook een voortvloeisel van extreme regelval.

Zowel de droge als natte periodes lijken dus steeds heviger te worden. En dat is ook precies het probleem. Want hoewel het lijkt alsof het beter gaat wanneer het een paar maanden goed regent, spoelt dat de droogte niet weg. Integendeel zelfs: de recente regenval in Italië was zo hevig dat het water geen tijd had om de keiharde droge grond binnen te dringen. De overstromingen die hieruit voortkwamen, spoelden de vruchtbare bovenlaag van de grond met zich mee. Daarmee is het niet alleen een ramp voor de getroffen Italianen in het hier en nu, maar ook voor de toekomst.

Lege schappen

En die toekomstige ramp zal zich niet tot de Italiaanse landsgrenzen beperken. Europa is tenslotte één economische zone, waarvan één van de belangrijkste pijlers het gemeenschappelijk landbouwbeleid is. Europa is daardoor grotendeels zelfvoorzienend op het gebied van basisvoeding zoals graan, groente en zuivel.

Maar, verschillende voedingsmiddelen worden niet in alle lidstaten in gelijke mate geproduceerd. Voor onze boterham zijn we afhankelijk van Frans, Spaans en Italiaans graan. Zonder de Italiaanse tomaten, Duits bier, Spaanse groente en fruit zouden de supermarktschappen een stuk leger zijn.

Nieuwe realiteit

In Nederland zijn de waterschappen druk bezig met het zoeken van manieren om de regenval beter vast te houden. Dat is nieuw in ons waterland. Die onwennigheid zorgt voor wrijving tussen ‘milieu’- en ‘boeren’-partijen over hoe de problemen het beste aangepakt kunnen worden.

Het kabinet mokt al tijden over de strenge houding van Brussel op het gebied van stikstof en de waterkwaliteit (die rap achteruit gaat, onder andere door droogte). Ook andere milieuplannen hebben het zwaar te verduren. Timmermans’ natuurherstelwet is verworpen door de landbouwcommissie van het Europees Parlement.

De vraag is hoe veel de droogte zich van die tegenstellingen aantrekt. Wanneer het in Zuid-Europa niet goed gaat, plukken ook wij nog slechts verdorde vruchten.