Het is een punt van kritiek dat de Europese Unie vaak te horen krijgt: Europese besluitvorming is traag. Een van de redenen daarvoor is dat er voor bepaalde beleidsdomeinen een unaniem akkoord nodig is. Zo kan één nationale regering met een eenvoudige ‘nee’ een Europees voorstel, waarover jarenlang gestecheld is, torpederen. Dat is het geval voor thema’s die te maken hebben met buitenlands beleid, belastingen en de toetreding van een nieuwe lidstaat.

Eerder deze week berichtte Politico dat Nederland, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Italië en Zweden al voorstanders zijn van een gedeeltelijke afschaffing van de regel. In de Raad van Algemene Zaken stond gisteren deze unanimiteitsregel daarom ter discussie, met name voor buitenlands beleid. Na de bijeenkomst liet de Tsjechische minister van Europese Zaken echter weten dat er nog vooruitgang op dit dossier was geboekt.

Tijdens deze Raad zitten de verschillende ministers voor Europese Zaken met elkaar samen. In Nederland valt deze bevoegdheid tegenwoordig onder Wopke Hoekstra’s ministerie van Buitenlandse Zaken.

De veto’s komen overigens vaak uit dezelfde hoek: zo stond Hongarije al meermaals op de rem wanneer de Europese Unie strenge sancties wou opleggen aan Rusland voor haar invasie in Oekraïne. Ook andere lidstaten maken echter gretig gebruik van het mechanisme. Zo zag bijvoorbeeld Noord-Macedonië het Europese lidmaatschap op het laatste moment door haar vingers glippen toen Bulgarije haar veto stelde vanwege een taalgeschil.

Passerelle clausules

Het idee waar momenteel de meeste lidstaten nu voor te vinden zijn, is het gebruikmaken van de zogenaamde ‘passerelle clausule’. Dat is een clausule uit de Europese verdragen die stelt dat er uitzonderingen mogen worden toegevoegd op de beleidsdomeinen waar nu met unanimiteit over gestemd moet worden. Zo zou bijvoorbeeld bij Europees buitenlands beleid ervoor gekozen kunnen worden om ‘sancties’ niet meer onder unaniem stemmen te laten vallen.

Het probleem? Om zo’n passerelle clausule aan te nemen, moeten lidstaten hier eerst, jawel, unaniem de goedkeuring voor geven. “Hoe we lidstaten gaan overtuigen om zelf in te stemmen met de opheffing van hun veto op een bepaald thema, dat is de vraag van één miljoen”, vertelt een Europese diplomaat ons. “Het einde van deze discussie is voorlopig dus nog lang niet in zicht.”

Nederland zou volgens de diplomaat al voorstander zijn van het gebruiken van de passerelle clausules. Concreet denkt het daarbij vooral aan de thema’s ‘mensenrechten’ en ‘sancties’, waarover nu nog unaniem gestemd dient te worden, aangezien ze onder buitenlands beleid vallen.