Meer dan een half miljoen huishoudens in Nederland leeft in ‘energiearmoede’: ze hebben een hoge energierekening, wonen veelal in slecht geïsoleerde huizen en hebben een laag inkomen. Dat concludeert de onafhankelijke onderzoeksorganisatie TNO in een nieuw rapport waarin onderzoek is gedaan naar de aard, omvang en spreiding van de energiearmoede in ons land. 

Stijgende energierekening

TNO vreest dat het aantal huishoudens dat in de problemen komt, zal toenemen door de hoge gasprijs. Een probleem dat ook door Geert Wilders (PVV) werd aangestipt tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen: “Alleen al dit jaar gaat de energierekening met honderden euro’s omhoog”.

Maar de betaalbaarheid van de energierekening is volgens TNO niet het enige probleem voor de energiearmoede in Nederland. Zo stelt het onderzoek dat bijna de helft van de Nederlandse huishoudens (48%) niet in staat is om de kwaliteit en duurzaamheid van de woning te verbeteren. Dit komt omdat ze hiervoor afhankelijk zijn van een verhuurder of omdat ze niet het geld hebben om hierin te investeren, ook al zijn daar subsidies voor beschikbaar.

Energiearmoede en inkomensarmoede hebben volgens TNO met elkaar te maken, maar vallen deze niet per se samen. Zo komt inkomensarmoede bijna twee keer zoveel voor als energiearmoede in Nederlandse huishoudens. Volgens de onderzoeksorganisatie is het eerder opvallend dat de energiearmoede zich vooral buiten de Randstad voordoet: “in het noorden, oosten en zuidoosten van het land en deels in Zeeland”. Een ontwikkeling die ook Sophie Hermans (VVD) ongerust stemt: “Heel concreet wil ik daarom weten wat er nodig is om die energierekening betaalbaar te houden”.

Belang energietransitie 

Het antwoord? Volgens TNO moet er vooral worden ingezet op het versnellen van de energietransitie naar groene alternatieven. In de Tweede Kamer gaan inmiddels ook stemmen op voor het vergroten het budget, zo stelt Rob Jetten (D66): “Juist vanwege die oplopende energierekening is het heel verstandig om geld uit te trekken voor het isoleren van woningen”. Maar dan moet er volgens TNO wel een aanpassing komen in het verduurzamingsbeleid: vooral de huishoudens in slechte woningen zouden voorrang moeten krijgen bij energiebesparende maatregelen. De studie concludeert dat de energietransitie nu vooral de meerderheid aan huishoudens die wél hun huis kunnen verbeteren, ten goede komt. TNO wil dat er daarom een gelijk speelveld komt zodat huishoudens met een laag inkomen en een hoge energierekening toch uit de energiearmoede kunnen komen.

Daarvoor wordt ook gekeken naar de Europese Unie. Het onderzoek is de eerste uit een reeks, waarbij TNO steeds de richtlijnen van de EU in het oog zal houden. Dat is belangrijk want “Tot nu toe ontbreekt het in Nederland aan een alomvattend kader voor het goed meten, monitoren en bestrijden van energiearmoede”, zo concludeert de studie.

Grenzen aan groene ambities

De energietransitie kan het hoofd bieden aan de groeiende energiearmoede, maar dat gaat niet zonder slag of stoot. De Brusselse plannen voor een heffing op uitstoot van CO2, kwam Eurocommissaris Frans Timmermans op veel kritiek te staan. Zo zou de heffing grote bedrijven moeten aansporen om meer te gaan inzetten op groene energie, maar zal deze worden doorberekend in de energierekening van Europese burgers. 

Verschillende Europese Energieministers zaten daarom gister om de tafel. Eurocommissaris Kadri Simson gaf na de bijeenkomst aan dat de Europese Unie vooral onafhankelijk moet worden van fossiele brandstoffen van buiten de EU, zoals van Rusland. De Europese Commissie gaat nu nieuwe richtlijnen opstellen voor de maatregelen die lidstaten kunnen nemen om de gevolgen van de energieprijzen voor burgers te beperken. Eerder deze week stelden Italië en Griekenland al voor om subsidies te verstrekken en maximumprijzen in te stellen. 

In Europa is het bewustzijn rond energie-armoede de laatste jaren verhoogd. Zo heeft de Europese Commissie het wetgevingspakket ‘Schone Energie voor Alle Europeanen’ geïntroduceerd om de energiearmoede in EU te doen afnemen. Onderdeel daarvan is het Europees Observatorium voor Energie-Armoede dat net als het TNO de energiearmoede beter in kaart wil brengen.