Er is veel kritiek op de huidige stembiljetten. Ze zijn erg groot, onhandig en lastig uit te vouwen. De namen van alle kandidaten moeten er namelijk op. Dat zorgt voor gedoe in het stemhokje, maar ook voor de stembureaus, die vaak tot diep in de nacht bezig zijn met tellen.

Elektronisch stemmen

Een manier om dat op te lossen is via elektronisch stemmen. In Nederland is er eerder wel elektronisch gestemd via speciale computers. Maar de stemcomputers werden aan het begin van de eeuw controversieel. Ze bleken namelijk extreem fraudegevoelig. Omdat er geen tastbaar bewijs was, zoals een papiertje, konden de uitgebrachte stemmen later niet worden gecontroleerd.

Ook onafhankelijke waarnemers konden daardoor niet controleren op fraude. De machines waren ook nog eens makkelijk aan te passen waardoor iedere kwaadwillende, met toegang tot de machines, kon frauderen. Na een adviesrapport in 2007 stemmen we weer met het rode potlood.

Een betrouwbaar alternatief

Voor een lange tijd was het onhandig grote stembiljet het beste van twee kwaden. Met dit experiment hoopt Binnenlandse Zaken dat er eindelijk een goed en betrouwbaar alternatief is. Om te beginnen is het stembiljet een stuk kleiner, A3-formaat. Bovenaan op het papier staat een overzicht van alle partijlogo’s en -namen. Daaronder staat een lijst met nummers om een kandidaat te kiezen. Er staan geen namen op het stembiljet. Die staan namelijk in een apart boekje in het stemhokje, met een nummer erbij. Er moeten dus twee vakjes worden ingekleurd: één van de partij en de ander van het nummer van de persoon op de kieslijst. 

Er zijn vijf gemeenten die meedoen aan het experiment: Alphen aan den Rijn, Boekel, Borne, Midden-Delfland en Tynaarlo. 

Borne als landelijk koploper

Door deel te nemen aan dit experiment, hopen ze in Borne mee te helpen aan een alternatief voor het huidige stembiljet. In de kleine gemeente, die grenst aan Enschede, hebben ze al wel wat ervaring met het nieuwe stembiljet. Tijdens de afgelopen provinciale verkiezingen gaven ze al een voorproefje.

Op twee locaties in de gemeente kon naast de officiële manier van stemmen ook op de nieuwe manier worden gestemd, hoewel die stem niet werd meegeteld. In 97 procent van de gevallen werd ook met het nieuwe stembiljet een geldige stem uitgebracht. Een geslaagd voorproefje dat het experiment op grotere schaal mogelijk maakte.

Burgemeester met visie

Waarom specifiek Borne meedoet aan het experiment? Volgens de Bornse burgemeester Jan Pierik komt het door hun connecties. “We hebben veel contact met de Kiesraad en het ministerie van Binnenlandse Zaken. Dus op die manier is het bij ons terechtgekomen.”

De burgemeester is erg enthousiast over het experiment en ziet veel mogelijkheden. “Vroeger hebben we elektronisch gestemd. Omdat het niet lukte, schakelden we weer over op dit systeem. Het mooie aan dit experiment is dat het stembiljet zich makkelijk elektronisch laat lezen door de computer. Als dit goed uitpakt, gaan we waarschijnlijk de uitgebrachte stemmen elektronisch uitlezen. Dat gaat veel sneller. In veel gemeenten zijn er problemen met mensen die tot diep in de nacht bezig blijven met stemmen tellen. Inleesmachines zijn veel sneller en zorgen dat de uitslag eerder bekend is.”

Campagne tegen verwarring

“Elke verandering kan voor verwarring zorgen, ook met de verkiezingen,” erkent de burgemeester. “Mensen zijn nou eenmaal iets gewend.” Pierik heeft oog voor de kwetsbare groepen, die het soms moeilijk hebben met dit soort veranderingen, zoals de ouderen en verstandelijk beperkten. Daarom gaat de gemeente uitgebreid campagne voeren om alle inwoners goed te informeren. “Zo hebben we speciale informatiemiddagen voor bepaalde doelgroepen. Ook op de stembureaus zelf komt extra uitleg. Er staan bijvoorbeeld meer personen die uitleg geven.” Die extra personen vinden, is volgens burgemeester Pierik geen probleem. Ze krijgen veel hulp vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Het voorstel om dit experiment in Borne te doen, tijdens de Europese verkiezingen, kan rekenen op veel draagvlak in de politiek. Geen enkele partij heeft tegengestemd. Ook heeft de burgemeester geen negatieve signalen ontvangen vanuit de bevolking.

Inwoners weten van niets

Dat is wellicht ook niet verwonderlijk. Als je in Borne op straat ernaar vraagt, heeft bijna niemand enig idee dat dit speelt. “Geen idee” is wat je het vaakst hoort over de stembiljetten. “Ja, ik heb er wel iets over gelezen in het nieuws, maar ik wist helemaal niet dat onze gemeente ook meedeed,” vertelt een oudere vrouw op straat.

Maar zodra mensen horen dat hun dorp een van gemeenten is voor een landelijk experiment zijn ze wel blij verrast. Ze waarderen de aandacht voor hun dorpje Borne. “Ik had het niet verwacht dat ze in Den Haag hier terecht zouden komen.” 

Al zijn er op straat ook zorgen: “Ik denk wel dat sommige ouderen en verstandelijk gehandicapten dit lastig gaan vinden.” In Borne zijn er meerdere psychiatrische instellingen en plekken voor begeleid wonen.