Van een microchipwet tot een waterstofbank. De voorbije jaren verraste Commissievoorzitter Von der Leyen Straatsburg altijd weer tijdens haar jaarlijkse Europese troonrede. Ook wel ‘de Staat van de Unie’ genoemd. De Duitse, bevreesd voor medialekken, slaagde er altijd in om de toespraak geheim te houden. 

Maar voor deze, vooralsnog, laatste editie waren de verwachtingen niet al te hoog gespannen. Over een jaar trekt de Europeaan alweer naar de stembus. Het zou dus wel erg ambitieus zijn om nu nog een groots plan aan te kondigen. 

“Vooralsnog de laatste editie”, want officieel heeft Von der Leyen nog niet aangekondigd of ze voor een tweede termijn gaat. Toch hoorde je tijdens haar speech verdacht veel accenten die de achterban van de Europese christendemocraten (EVP) moeten paaien. De vraag: luisterden we vandaag naar een troonrede of een eerste verkiezingstoespraak?

“We moeten niet meer verwachten dat ze de huidige problemen nog met volle kracht aan zal pakken”, reageert PvdA-Europarlementariër Agnes Jongerius. “Ik hoor vooral symboolpolitiek, om de eigen achterban te paaien.”

“Meer dialogen dan acties”

EVP-accent nummer één: we moeten klimaatverandering tegengaan, maar ondertussen lopen we iets te hard van stapel met die Green Deal. En dat is schadelijk voor onze economie. Stevige nieuwe klimaatambities zaten dan ook niet in deze Staat van de Unie. De belofte dat Brussel de industrie gaat helpen bij de groene transitie wel. 

Kenmerkend voor de EVP het afgelopen jaar: de fractie werd harder in het migratiedossier, aangestuurd door de extreemrechtse wind in Europa. Trots benadrukte Von der Leyen dan ook wat ‘team Europe’ (zijzelf, samen met premier Rutte en de Italiaanse premier Meloni) heeft bereikt via de migratiedeal met Tunesië. Volgens haar heeft die aanpak ervoor gezorgd dat we “strategischer, assertiever en meer als een team” met migratie kunnen omgaan. Er is heel wat kritiek op de deal met Tunesië. Het land liet in de tussentijd migranten aan hun lot over in de woestijn en het Europees Parlement mocht de deal nog altijd niet inzien. Op die kritiek ging ze tijdens haar rede niet in.

Ook lijkt de hete adem van de BBB, die veel christendemocraten slapeloze nachten bezorgt, zijn effect op de speech te hebben gehad. Zo konden de boeren deze keer op een expliciet bedankje rekenen. Want ze “zorgen elke dag voor het eten op ons bord”. Tegelijkertijd ziet Von der Leyen wel in dat de landbouw duurzamer moet worden. Maar het enthousiasme spetterde daar nu niet meteen van af. Een “strategische dialoog over de toekomst van de landbouw” is wat de Commissievoorzitter als oplossing in petto heeft.

Ook op zowat alle andere thema’s was een “dialoog met belanghebbenden” het enige wat er vanaf kon. In totaal mogen we er maar liefst elf verwachten. D66-Europarlementariër Samira Rafaela betreurt het dat de Commissievoorzitter “meer dialogen dan acties heeft aangekondigd.” Verder ziet Rafaela de Europese Commissie “in slaapstand het verkiezingsjaar ingaan”. 

Onderzoek tegen China

Het is dan ook veelzeggend dat de speech slechts één grote nieuwigheid bevatte: de Commissie start een subsidie-onderzoek tegen elektrische voertuigen uit China. Autoland Frankrijk is erg bezorgd dat China de eigen producenten illegaal subsidieert om de Europese concurrenten in het stof te doen bijten. En het is de steun van lidstaat Frankrijk die erg belangrijk is als Von der Leyen verder wil in Brussel. 

Dat critici deze Staat van de Unie vooral “een EVP-speech” noemen, kan CDA-Europarlementariër Tom Berendsen deels begrijpen. Hij zei dat Von der Leyen veel aandacht besteedde aan het feit dat bedrijven met moeite het tempo van alle klimaatplannen kunnen bijhouden. “Ja, dat is iets wat de EVP al jaren roept. Dus, wat dat betreft, kun je het een EVP-speech noemen. Maar ik merk ook wel dat de Europese Commissie ziet dat daar echt aandacht voor nodig is”, besluit Berendsen.

Nog niet helemaal overtuigd dat Von der Leyen die tweede termijn ook daadwerkelijk verdient? Geen paniek. Ze was zo vriendelijk bij het begin van haar speech op te sommen wat de EU onder haar bewind heeft bereikt. En het mag gezegd worden, ze heeft een indrukwekkend palmares. De Duitse loodste ons door een pandemie, kon de lidstaten gezamenlijk achter Oekraïne scharen en liet de EU een nieuw geopolitiek hoofdstuk openslaan door een vuist te maken tegen China. 

Wie daar de handschoen tegen op wil nemen, moet wel met een heel sterk curriculum vitae komen.