Premier Mark Rutte ontkent de beschuldiging van oppositiepartijen SP en PVV dat hij een politieke draai zou gemaakt hebben over een toekomstig EU-lidmaatschap van Oekraïne. Bij het debat in de Tweede Kamer over de Europese top van morgen zei hij dat de situatie sinds de Russische invasie van Oekraïne anders is dan in 2016. Daarom is hij van mening veranderd.

“De wereld is veranderd sinds 24 februari. In dat licht kan je niet zeggen dat Oekraïne nooit lid mag worden. Ze moeten wel aan de voorwaarden voldoen”, zei Rutte.

SP en PVV hielden de premier voor dat hij ten tijde van het referendum over het Europese Associatieverdrag met Oekraïne zei dat het Oost-Europese land nooit lid zal worden van de Europese Unie. Dat hij nu wel een toekomstig lidmaatschap noemt, zien de twee partijen als een politieke draai. In Den Haag geldt dat als een vorm van lelijke politiek of zelfs kiezersbedrog.

Groot moment in de wereldgeschiedenis

Rutte zei dat hij niet te beroerd is om een politieke draai toe te geven als hij die gemaakt heeft. Als voorbeeld noemde hij zijn vergeefse poging in 2017 en 2018 om de dividendbelasting af te schaffen. Hij leed een nederlaag en moest het plan intrekken.

Maar in het geval van een EU-lidmaatschap van Oekraïne zijn het de omstandigheden die hem van mening deden veranderen. En dat moet kunnen, volgens Rutte, die sprak over een groot moment in de wereldgeschiedenis: “Dat vereist het opnieuw wegen van het belang van de Europese Unie. Het zou gek zijn dat als de wereld verandert, je dat niet kan meewegen”.

Hij voegde eraan toe dat hij hoopt dat de Oekraïense toetreding niet een slepend conflict wordt zoals de Turkse toetredingsonderhandelingen. 

Nederlandse druk achter de schermen

Dat de Europese Commissie vorige week adviseerde om Oekraïne het kandidaat-lidmaatschap te gunnen, maar tegelijkertijd hervormingen eiste voordat de onderhandelingen echt zouden kunnen beginnen, komt volgens Rutte mede door de Nederlandse inzet.

Rutte zei dat hij vreesde dat de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, het historische moment van de oorlog zou aangrijpen voor het starten van een versneld toetredingsproces. Hij noemde dat een ‘doelredenering’. Publiek stond Rutte op de rem en sprak zijn kabinet zich uit tegen de het kandidaat-lidmaatschap. Achter de schermen zocht hij naar een compromis dat kon rekenen op unanieme steun van de 27 Europese lidstaten.

“Ik zeg niet dat het aan ons ligt dat er nu een goed stuk van de Europese Commissie ligt, maar ik ben er wel blij mee”, zei Rutte. Hij verwees naar een artikel in de Volkskrant van vorige week waarin stond dat aan de Nederlandse diplomatie te danken zou zijn dat er nu Europese overeenstemming is. Zonder het te willen bevestigen, zei Rutte ‘trots’ te zijn op die conclusie van de Volkskrant. 

‘We zijn niet letterlijk in oorlog’

Rutte herhaalde zijn uitspraak dat de oorlog in Oekraïne ook onze oorlog is. Een aantal partijen in de Tweede Kamer, waaronder Forum voor Democratie, verweten Rutte dat die uitspraak feitelijk een oorlogsverklaring aan Rusland is. Maar de premier sprak dat tegen:

“Mijn uitspraak over ‘onze oorlog’ is natuurlijk niet dat we letterlijk in oorlog zijn, maar dat dit een strijd is die direct gaat over hoe wij een beschaafd land als Oekraïne tegen onbeschaafde agressie willen verdedigen”, zei Rutte. Hij voegde eraan toe dat voorkomen moet worden dat de NAVO in een direct conflict komt met Rusland.