Het spoedoverleg vannacht van de Europese Raad naar aanleiding van de Russische invasie van Oekraïne was een emotionele bijeenkomst. Dat vertelde premier Mark Rutte na afloop aan de Nederlandse pers. Zijn boodschap aan Oekraïne: “Weet dat heel Nederland, Europa en de wereld met u meeleeft op dit donkere uur”.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky belde via een videoverbinding in bij de vergadering om verslag uit te brengen van het verloop van de eerste dag van de oorlog. Volgens Rutte zat Zelensky in een bunker en droeg hij een groen t-shirt van het Oekraïense leger.

“Het was zonder meer indrukwekkend. Zelensky vertelde hoe het eraan toe gaat. De grote zorgen die er zijn in Kiev. De angst van de bevolking. De enorme strijd die ze daar aan het voeren zijn. Het is een imponerende man en een man die leiderschap laat zien”, vertelde Rutte.

Sanctielijst besloten

De Europese staats- en regeringsleiders zijn het eens over de sancties die worden ingesteld tegen Rusland. Rutte sprak over ‘maximale sancties’. Het pakket is volgens hem het zwaarste wat hij in zijn 11 jaar als premier besloten heeft zien worden: “Het is zo stevig. Zo stevig hebben we dat in de recente geschiedenis niet gezien”. 

Het gaat in de eerste plaats om financiële maatregelen die volgens de Europese Commissie 70% van de Russische banken raken en de belangrijkste staatsbedrijven treffen. Daarnaast komt er een exportembargo tegen de oliesector dat het ‘onmogelijk maakt voor Rusland om raffinaderijen te onderhouden’, aldus Commissievoorzitter Von der Leyen. 

Ook gaat er een handelsembargo gelden voor de verkoop van vliegtuigen en vliegtuigonderdelen aan Russische maatschappijen. Een vierde embargo wordt ingesteld dat de Russische toegang tot hightech producten als halfgeleiders of software moet beperken. Tot slot worden de reisprivileges voor Russische diplomaten en zakenmensen ingetrokken. 

Niet alle maatregelen genomen

Rusland houdt voorlopig wel toegang tot Swift, het systeem voor het doen van internationale betalingen. Volgens Rutte is het nu ontkoppelen van Rusland riskant, omdat de gevolgen voor de stabiliteit van het internationale betalingsverkeer niet goed kunnen worden ingeschat. Daarnaast is het systeem nooit bedoeld om politieke druk mee uit te oefenen. 

Ook president Poetin zelf blijft een plek op de sanctielijst voorlopig bespaard. Volgens Rutte was er vrijwel consensus binnen de Europese Raad dat Poetin op de sanctielijst zou moeten staan, maar om politieke redenen is het volgens hem onverstandig: “Als we weer eens een format willen hebben om uit deze crisis te komen, dan moeten we zeker zijn dat het feit dat hij op een lijst staat, het niet onmogelijk maakt om een dialoog met ons aan te gaan”.

Poetin oorlogsmisdadiger?

Gevraagd of Poetin na het starten van deze aanvalsoorlog tegen zijn buurland gezien moet worden als een oorlogsmisdadiger die voor het Internationaal Strafhof thuishoort, zei Rutte: “Nederland is weliswaar gastland van het Internationaal Strafhof, maar dat betekent niet dat wij een bijzondere positie hebben als het gaat om zaken voor het Hof te brengen”.

Hij vulde aan dat nu niet het moment is om over juridische procedures te spreken: “Wat deze dagen aan de orde is, dat zijn sanctiepakketten. Niet internationaalrechtelijke kwesties die eventueel voor strafhoven kunnen worden besproken. Dat is allemaal voor later om opnieuw te bekijken”.