“De klimaatverandering is een gevaar voor het voortbestaan van het menselijk leven op aarde”. Wat klinkt als een doemscenario uit de mond van de Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg, waren een paar jaar geleden de woorden van onze eigen premier Mark Rutte.

Het is dankzij dit soort uitspraken dat de VVD-premier, waarvan in het binnenland vaak gezegd wordt dat hij geen visie heeft, in het buitenland geldt als een van de regeringsleiders die het hardst trekt aan ambitieus klimaatbeleid.

Inderdaad is Nederland goed in het schetsen van de gevaren en het stellen van steeds hogere klimaatdoelen. Dat bijvoorbeeld de Europese Unie al in 2030 de CO2-uitstoot met 49 tot 55 omlaag wil hebben ten opzichte van 1990 is mede tot stand gekomen vanwege de druk die Rutte in Brussel zette.

Tegelijkertijd is het teleurstellend dat ook Nederland grote moeite heeft om de doelen die de regeringen zichzelf opleggen daadwerkelijk te halen. Uit een update die het kabinet afgelopen week publiceerde, blijkt dat de Nederlandse plannen nog niet genoeg zijn uitgewerkt om in 2030 het gewenste resultaat te boeken.

De conclusie uit de Klimaatverkenning 2022 is dat we in Nederland wel goed zijn in het discussiëren over klimaatmaatregelen, maar het niet lukt om die ook echt uit te voeren. Of, zoals een hoge coalitiepoliticus de Nederlandse ineffectiviteit deze week buiten het bereik van een microfoon uitdrukte: “We zijn een land dat graag praat over seksuele voorlichting terwijl het maar niet lukt om tot de daad komen”.

Strijdpunt: klimaatgeld voor arme landen

In dat licht begint vandaag weer een VN-klimaatconferentie. Dit keer in het Egyptische Sharm-el-Sheikh. Een land waar de klimaatverandering nu al merkbaar is. Dagblad Trouw beschrijft dit weekend hoe 100 miljoen mensen er afhankelijk zijn van een Nijl die steeds minder water geeft. Verzilting dreigt van landbouwgronden die al vele millennia tot de vruchtbaarste van de wereld behoren. Ondertussen heeft het woestijnland nog nauwelijks geïnvesteerd in zonne-energie.

De top staat dit keer niet in het teken van het stellen van weer nieuwe doelen. Het gaat de komende twee weken vooral over geld. 100 miljard euro per jaar beloven de rijke landen in een mondiaal klimaatfonds te stoppen. Het bedrag is bedoeld om de armere landen te helpen om te gaan met de gevolgen van de klimaatverandering.

Jetten: conferentie onder hoogspanning

Het probleem is dat de pot geld nog lang niet gevuld is. En bij de toezeggingen die wel zijn gedaan, gaat het voor een belangrijk deel niet om giften, maar om leningen. De Nederlandse klimaatminister Rob Jetten noemt het oplossen van de financiële meningsverschillen als een van de voorwaarden om te kunnen bepalen of de top een succes wordt.

“Nederland is juist een van de weinige landen die bijna het volledige bedrag inzet als gift”, zegt Jetten tegen Brusselse Nieuwe. Hij roept andere regeringen op het Nederlandse voorbeeld te volgen: “Die 100 miljard euro per jaar die we voor klimaatfinanciering zouden vrijmaken zijn toch echt vooral bedoeld als gift”. Jetten verwacht dat het ‘heel gespannen’ vergaderingen worden aan het de Rode Zee resort.

Rutte ziet lichtpuntjes

De oorlog in Oekraïne drukt ook zijn stempel op de top, zei Rutte afgelopen vrijdag na de wekelijkse ministerraad. Toch is het volgens hem urgenter dan ooit om afspraken te maken. Er is geen tijd meer te verliezen.

“Overal ter wereld zien we op dit moment extreme weersomstandigheden zoals hittegolven, bosbranden en overstromingen die enorme gevolgen hebben voor deze landen, maar ook voor onze biodiversiteit en die bijdragen aan een enorme vervuiling”, aldus Rutte.

Maar Rutte zou Rutte niet zijn als hij niet ergens reden voor optimisme zou zien. Hij noemt het ‘een lichtpuntje’ dat het volgens de VN-klimaatwetenschappers van het IPCC in ieder geval mogelijk is om de CO2-emmissie met de helft terug te brengen. “Maar dat vraagt dan wel dat landen nu actie ondernemen”, zegt Rutte. 

Dat Afrikaanse landen van ons geld verlangen om de problemen op hun continent te bestrijden, snapt de premier. De bedragen die genoemd worden (300 tot 600 miljard per jaar), is hij echter niet bereid te accepteren: “Daar moet over gesproken worden”, zegt Rutte.

“We kukelen niet de afgrond in”

Rutte ziet ook nog steeds een kans om zijn eigen doemscenario over het einde van de mensheid te voorkomen. “Nee, we zijn zeker niet slaapwandelend die afgrond aan het inkukelen. Ik denk ook nog steeds dat we het kunnen voorkomen”.

Rutte put hoop uit recente analyses dat het mogelijk is om als land economisch te groeien en tegelijkertijd de CO2-voetafdruk te beperken. Juist voor een land als Nederland biedt de strijd tegen klimaatverandering daarom ook een kans.

“Het levert in Nederland naar mijn overtuiging ook heel veel toekomstige groei op omdat wij misschien wel de meest innovatieve economie van Europa zijn op dit moment. In ieder geval in de top 2, 3 staan. Dus dat betekent dat alle technologie die nodig is om deze klimaatverandering tegen te gaan en ook de energietransitie mogelijk te maken, heel veel toekomstige groeimogelijkheden oplevert voor ons land”, stelt Rutte.

Rutte is de eerste week van de conferentie in Egypte. Om ervoor te zorgen dat Jetten in de tweede week de doelen die Nederland hoopt te halen ook echt bereikt worden, is het aan de premier om goed voorwerk te verrichten. “Ik geloof niet dat ik magie bezit”, zei Rutte over zichzelf. Hij ziet het als zijn taak om vandaag bij de opening te proberen de top met de juiste toon te laten starten.