Het kabinet moet in de Europese Unie de discussie aangaan over hoeveel Natura-2000 gebieden we in Nederland tot in lengte van dagen willen blijven beschermen. Dat zegt Johan Remkes bij de presentatie van zijn rapport over het conflict tussen de boeren en het kabinet over het verminderen van de stikstofuitstoot.

“Het kan geen kwaad”, zei Remkes in de persconferentie na de presentatie van het rapport Wat wel kan “om in Europees verband de discussie eens te voeren of de opvattingen over natuur niet een te statisch karakter hebben”.

Natura-2000: steen in de schoen

Natura-2000 gebieden zijn natuurgebieden met een bijzondere Europese beschermde status. Ze danken hun bestaan aan de zogenaamde Europese Habitatrichtlijn uit 1994. Nederland telt 162 van dat soort gebieden, in totaal veertien procent van het land. 

Veel van die gebieden lijden onder een veel te grote stikstofneerslag, benadrukte Remkes. Boerenorganisaties zien het bestaan van de soms zeer kleine Natura-2000 gebieden als een groot probleem, omdat die door de versnippering op veel plaatsen boerenactiviteiten in de weg zitten. Ook sommige politici pleiten er al langer voor om de beschermde status van de kleinere gebieden te schrappen.

Volgens Remkes zijn er Natura-2000 gebieden die ooit waardevolle natuur waren, maar die dat door ‘ontwikkelingen’ nu niet meer zijn. Hij denkt dat het goed is om opnieuw te beoordelen welke gebieden wel en welke gebieden niet een beschermde status zouden moeten hebben.

 “Dat zou zinnig zijn en ik kan me niet voorstellen dat die behoefte er in andere landen niet ook is”, aldus Remkes die door het kabinet is aangesteld om de stikstofcrisis die Nederland in zijn greep houdt, op te lossen.

“Europa is niet de schuldige“

Nederland heeft zich gebonden aan de Europese natuurregels. Dat we nu een probleem hebben, is het gevolg van de pogingen om er met juridische trucs onderuit te komen. Remkes noemt dat vandaag ‘er omheen werken’.

Dat heeft gefaald, zegt Remkes: “We zijn nu aan het einde van de mogelijkheden. Dat is geen keuze van de rechter, maar het gevolg van Europees bindende afspraken die we in de jaren ’90 zelf hebben gemaakt”.

Nederland kan op zijn eentje de status van een Natura-2000 gebied niet veranderen. Daarvoor is een Europees besluit nodig. Minister Schouten van Landbouw heeft in de vorige kabinetsperiode al eens in Brussel gepolst of er ruimte is om de beschermde status van Europese natuurgebieden opnieuw te beoordelen. Dat bleek toen niet zo te zijn.

Remkes geeft Europa overigens niet de schuld van de problemen, zei hij op navraag. “Integendeel. Als er sprake moet zijn van een schuldmoment, dan ligt dat halverwege de jaren ’90. Toen is de Habitatrichtlijn uitgevaardigd en zijn de natuurgebieden voorgedragen. De huidige Europese Unie kan weinig anders dan zijn eigen richtlijn serieus nemen”.

Hij benadrukt ook dat zijn suggestie om een Europese discussie aan te gaan, geen excuus mag zijn om nu niet te handelen. Nederland stoot in vergelijking met andere Europese landen “zeer veel stikstof uit”, staat in zijn rapport. Er ligt volgens hem een ‘stikstofdeken’ over het hele land.

‘Ministers spoorslags naar Brussel’

Om op korte termijn de problemen te verlichten, stelt Remkes voor om binnen een jaar 500 tot 600 van de grootste uitstoters (hij noemt ze ‘piekbelasters’) uit te kopen. Boerenbedrijven met publiek geld tegen marktwaarde uitkopen, zou volgens hem niet in strijd zijn met de Europese regels over staatssteun. 

Remkes vindt sowieso dat ministers creatiever en assertiever moeten optreden als er geluiden zijn dat iets in strijd zou zijn met Europese regels.

“Er is meestal meer mogelijk dan gedacht. Mijn aanbeveling is dan ook dat als er signalen zijn dat in Brussel bepaalde zaken onmogelijk zijn, de minister spoorslags naar Brussel moet om die discussie te voeren”, aldus de VVD-veteraan.