De Europese regeringsleiders besluiten nog dit jaar of kernenergie groen is. Met dat bericht opende de Volkskrant op 12 november. Een ingrijpend besluit over een controversieel thema – over minder wordt met spoed een Kamerdebat aangevraagd. Want het kabinet is demissionair en kan dat soort grote besluiten niet nemen.
Hoe zit dat? Het onderwerp staat inderdaad op de Brusselse agenda. Eén van de 27 onderhandelaars, een Nederlandse ambtenaar-diplomaat praat mee over een lijst (“taxonomie”) van zaken die onder groene energie vallen. Is nucleair groen? En aardgas dan? Er is nogal wat discussie tussen de landen over dit voorstel van de Europese Commissie. Tien landen pleiten ervoor. En ook Nederland sloot zich daarbij aan, aldus het Europese blad Euractiv. Voorlopig is er teveel gedoe en komt het volgens betrokkenen niet aan de orde voor politieke besluitvorming aan de top.
Bekende gezichten
Gaf de Volkskrant haar lezers nou een verkeerd beeld, door te suggereren dat de Europese Raad dit afhamert? Hoe Europese besluitvorming te verslaan is een lastige afweging, blijkt uit een rondgang langs journalisten die met hetzelfde dilemma worstelen. Ze proberen Europese besluitvorming begrijpelijk te brengen. Het verschil in Nederland tussen de Tweede Kamer en de regering zullen veel Volkskrant lezers wel kennen. Maar hoe dat nou in Brussel precies zit? Op het moment dat een artikel jargon gebruikt, zoals “commissie” en “raadswerkgroep”, raakt de lezer snel het spoor bijster. Daarom wordt snel verwezen naar de bekende gezichten van de regeringsleiders, die hoe dan ook de komende maanden voor grote besluiten staan.
Hetzelfde geldt voor de controversiële booster-prik verplichting voor een QR-code, die Eurocommissaris Reijnders voorstelde. De nieuwe regels worden “over drie weken officieel aangenomen op de volgende Europese Top”, aldus Trouw van 26 november. Ook dat hoofdpijndossier komt natuurlijk niet geheel onverwacht op het bord van Mark Rutte, Emmanuel Macron, Victor Orban en hun 24 collega’s. Daaraan gaan veel lange ambtelijke vergaderingen vooraf, met Nederlanders, in dit geval de onderhandelaars van het ministerie van Volksgezondheid (VWS) en onze ambassadeur in Brussel. Het laatste staartje gebeurt dan mogelijk wel tussen de 27 regeringsleiders – opdat die goed kunnen uitruilen en elkaars pijn voelen, in een zaal zonder ambtenaren en mobiele telefoons. En daar is de pers dan bij.
Meerlagig
Maakt het Europa nou eenvoudiger, begrijpelijker of herkenbaarder? Dat beeld in de pers dat de Europese Raad besluit? Of moet er ten bate van meer inzicht van lezers ook iets worden verteld over het Nederlandse standpunt, waarmee onze vertegenwoordigers elke Europese zaal betreden? Die standpunten die de Tweede Kamer altijd in het openbaar voorwast en daarmee dus ook democratisch in Den Haag zijn gelegitimeerd – niets ondoorzichtigs aan?
In het eerste geval had het hoofdartikel kunnen inzoomen op de vraag of en hoe het zit, dat het demissionaire kabinet in Brussel positief is over het voorstel om kernenergie als schoon te betitelen – hoe verhoudt zich dat tot de formatie?
In het tweede geval past een rondgang voor de opvattingen van 19 fractiewoordvoerders Volksgezondheid in de Tweede Kamer over een Europees verplichte booster.
Die aanpak past bij controlerende en kritische journalistiek, die uitlegt hoe de Europese Unie dagelijks werkt. Die missie maakt de nieuwsgaring op het ‘retourtje Brussel’, tussen correspondent en Haagse redactie, tijdrovend. Maar bij een Europese Unie als “‘meerlagig bestuur”, zoals de malle constructie in de literatuur heet, past ook meerlagige journalistiek.
Mendeltje van Keulen is onder meer praktijkprofessor Europa bij de Haagse Hogeschool. Van 2011 tot 2017 was zij griffier Europese Zaken bij de Tweede Kamer. Zij leegt voor Brusselse Nieuwe regelmatig de brievenbus van de Tweede Kamer en legt Europese voorstellen bovenop de stapel.
