In 2018 deed de Commissie het voorstel voor de European Labour Authority (ELA): een soort arbeidsinspectie voor de hele Europese Unie. Het werd een zogeheten ‘agentschap’, een organisatie van de EU en de lidstaten, dat in 2019 zijn deuren opende.
Er werd hard over onderhandeld tussen de lidstaten. De Nederlandse CDA-Europarlementariër Jeroen Lenaers leidde het voorstel door het Europees Parlement als ‘rapporteur’. De Nederlandse regering sprak mee in de Raad en had een duidelijke lijn: landen moesten zelf hun eigen inspecties behouden en de nieuwe club zou er alleen zijn voor informatie-uitwisseling en ondersteuning. Dat kan ook niet anders, want daar staat geen verdragsartikel over in de Europese verdragen.
Gebakken lucht
De SP, destijds nog vertegenwoordigd in het Europees Parlement, was er niet gerust op. Europarlementariër Dennis de Jong noemde het voorstel “broddelwerk” en “gebakken lucht”. Er kon volgens hem beter in nationale inspecties worden geïnvesteerd in plaats van in een tandeloos Europees agentschap van 50 miljoen per jaar
Hij was niet de enige met vragen. Ook andere fracties hadden zo hun bedenkingen. Zo heet dit agentschap – anders dan gelijksoortige organisaties – in het Engels een ‘autoriteit’. Die naamgeving vond men maar verwarrend.
De Tweede Kamer trok daarop een speciaal instrument uit de gereedschapskist: het ‘behandelvoorbehoud’. Er werd een speciaal overleg georganiseerd en informatieafspraken gemaakt.
In die gesprekken gaf de regering aan dat het agentschap echt geen regelgevende macht zou krijgen. Dat zou juridisch immers helemaal niet kunnen. Het zou een ondersteunende club worden, die expertise kon leveren op verzoek van de lidstaten. Gebakken lucht wellicht, maar ook ongevaarlijk.
Machteloos tegenover uitbuiting
Nu, vijf jaar later, is de organisatie nog klein, maar heeft al een aantal succesvolle campagnes gedraaid. Bijvoorbeeld voor de bijna één miljoen seizoenswerkers die elk jaar in een ander EU land aan de slag gaan. Het roer van ELA staat momenteel in Bratislava, waar in december nog zestig nieuwe inspecteurs werden getraind.
Maar het feit dat de waakhond heeft geen tanden heeft, is steeds vaker een probleem gebleken. Bijvoorbeeld bij misstanden rondom werknemers van buiten de EU, de zogenoemde ‘derdelanders’. Een op de twintig mensen in de beroepsbevolking valt onder die definitie: in Centraal- en Oost-Europa werken bijvoorbeeld veel Oekraïners. Vrachtwagenchauffeurs, bijvoorbeeld. Ze worden vaak ondermaats betaald of werken onder slechte omstandigheden.
ELA kan die uitbuiting wel benoemen, maar niet bestrijden. Dat valt namelijk niet onder hun bevoegdheden; artikel 1 van de oprichtingsverordening noemt derdelanders niet. Wel blaffen, maar niet bijten dus.
Meer tanden, maar nog steeds niet bijten
Volgens afspraak wordt de ELA momenteel geëvalueerd. De Europese Commissie riep alle lidstaten op om inbreng te leveren. Dat deed Nederland, in een zogenaamd ‘non-paper’. Dat is Brussels jargon voor een tekst met voorstellen die nog geen formele status heeft.
Nederland schrijft hierin aan de Europese Commissie dat het mandaat van de ELA moet worden “versterkt”, zonder dat er aan het ondersteunende aspect van het agentschap wordt getornd. Er moet een betere informatie-uitwisseling komen en meer duidelijkheid over de gegevens die daarvoor gebruikt kunnen worden.
De bewoording blijft echter vaag: zo zouden er bijvoorbeeld meer gezamenlijke inspecties moeten plaatsvinden waarin ELA zich “proactiever” opstelt. Nederland noemt ook de zorgen over slechte behandeling van derdelanders- maar dat zou een verdragswijziging vergen.
Doen, zeggen CDA en PvdA. Hun Europarlementariërs spraken zich, zo las u deze week in Brusselse Nieuwe, in het Europees Parlement alvast uit voor “meer tanden” voor de waakhond. Wat de andere partijen daar van vinden, is nog onbekend. Voer voor een interessant verkiezingsdebat.
