Inhoudelijke specialisatie is belangrijk om zaken goed te doorgronden, maar leidt er soms toe dat niemand verder kijkt dan zijn neus lang is. Silo-denken, heet dat ook wel.
Dit speelt ook in de Tweede Kamer: in de fracties en tussen de medewerkers. Sommigen ‘doen’ de begrotingen, anderen Europese zaken. Defensiespecialisten volgen begrotingsdebatten, financieel woordvoerders bespreken de EU-meerjarenbegroting. Europawoordvoerders praten überhaupt niet over geld.
Blinde vlek
Een begroting is een wet. Het derde artikel van de begroting van het coördinerende ministerie van Buitenlandse Zaken is gewijd aan “effectief Europees samenwerken”. Dat is alleen het financiële deel – Europees werken doen immers tientallen overheidsorganisaties in Nederland, waaronder 11 ándere ministeries. Hun begroting wordt apart behandeld, door ándere Kamercommissies.
Elke wet moet worden geëvalueerd. Voor Buitenlandse Zaken gebeurt dat bij de onafhankelijke directie Internationaal Onderzoek en beleidsevaluatie (IOB). Drie jaar geleden werd in een eerste tussenevaluatie van het begrotingsartikel “effectief Europees samenwerken” vastgesteld dat de EU-ambities van ons land meer capaciteit vergen.
Dat mankracht voor EU-zaken binnenslands weglekt, is de Kamer zelf aan te rekenen. De Leden vragen verschillende ministers honderden brieven over hetzelfde Europese thema. Het Kabinet vond de uitkomst van de evaluatie dus terecht en deelde het standpunt voor extra capaciteit.
Veel vragen, weinig antwoorden
Een interessante vraag voor de Begrotingsbehandeling 2024 dus. Is er geïnvesteerd in extra capaciteit? Het antwoord op deze vraag is in de honderd pagina’s toelichting op de enorme bedragen echter niet terug te vinden. De begeleidende tekst gaat vooral over ambities, en niet zozeer over hoe er geïnvesteerd moet worden in effectief Europees samenwerken.
De behandeling van de Buitenlandbegroting was de avond van Valentijnsdag. Stellen gingen uit eten, politieke junkies volgden talkshows, en parlementair journalisten tikten hun vingers blauw aan verslaggeving van het debat met de informateur.
De buitenlandwoordvoerders van de fracties hadden maar liefst 45 pagina’s aan vragen. De ambtenaren maakten overuren deze waslijst af te handelen. Sommige vragen waren inhoudelijk. Wil de EU een lijst van zorgen op stellen over nationale veiligheid (antwoord: nee, geen EU bevoegdheid)? En een EU-antiterrorismelijst (nee, geen meerderheid)? Hoe coördineren we sancties (meer Europees samenwerking)? Andere fracties bevroegen voldongen feiten. Waarom geven we geld aan de EU als onze boeren in nood zijn? Die ophoging van het MFK voor Oekraine, is dat echt nodig (ja)?
Miljardengrap
Er is ook geld dat Nederland binnenkomt uit de EU-begroting, maar daar ging het debat niet over. Zo lees je dat Nederland had verwacht in 2023 anderhalf miljard uit het Herstelfonds te ontvangen. Dat is niet gelukt en wordt doorgeschoven naar 2024 en volgende jaren. Hoe komt dat?
De Tweede Kamer heeft twee wetsvoorstellen die daarvoor voorwaarden stellen, controversieel verklaard, meldde RTL al in oktober. De afgelopen weken kwam meer over die strenge voorwaarden – die Nederland dus zelf heeft voorgesteld – naar buiten via Follow the Money. Hierdoor zouden we dit geld wel eens nooit kunnen incasseren.
Opmerkelijk? Jammer? Zorgelijk? In het BZ-begrotingsdebat kwam het woord Herstelfonds niet voor. De strenge voorwaarden vallen namelijk onder het kopje ‘rechtsstatelijkheid’ – vooral een thema voor de commissie Europese Zaken. Die commissie controleert ook dat andere EU-uitgavenissue: de fondsen en programma’s onder het Europese cohesiebeleid. En heeft zelf (nog) geen begrotingsbehandeling. Dat biedt kansen!
