Politici worstelen: hoe roep je buitenlandse topmanagers ter verantwoording?

Buitenlandse topbestuurders hoeven zich niets aan te trekken van de Tweede Kamer als ze worden opgeroepen voor een verhoor voor de parlementaire enquêtecommissie. Dat moet anders.

4 min. leestijd

Europarlementariër Sophie in ’t Veld (D66) kan er niet bij dat de Belg Joost van Roost weigert om te getuigen in de Tweede Kamer over de gaswinning in Groningen. De Tweede Kamer heeft de voormalige topman van Esso Nederland opgeroepen om te verschijnen voor de parlementaire enquêtecommissie, maar Van Roost weigert

De Tweede Kamer wil niet zeggen waarom Van Roost niet wil komen. Wel is duidelijk dat hij het recht aan zijn kant heeft. Anders dan Nederlanders of mensen die in Nederland wonen, kan de Tweede Kamer Van Roost vanwege zijn Belgische paspoort niet dwingen om naar Den Haag te komen.

Rekenschap afleggen

Het is een keiharde schoffering van het parlement, zeggen politici in Den Haag en Brussel. Volgens In ’t Veld is de houding van Van Roost moreel verwerpelijk. “Als je over de grens werkt, dan moet je ook bereid zijn om over de grens rekenschap afleggen over je handelen”, zegt ze.

Dat geldt helemaal voor mensen met banen zoals Van Roost had. Hij is als een van de hoofdrolspelers twintig jaar lang betrokken geweest bij alle besluiten over de gaswinning in Groningen. Tot twee jaar geleden was hij de baas van Esso Nederland. Het bedrijf dat samen met Shell eigenaar is van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). 

Toch zijn de veroordelingen uit de monden van de politici aan het adres van Van Roost niet meer dan morele verontwaardiging. Hoe hard de toon ook is in de Tweede Kamer of in het Europees Parlement, de volksvertegenwoordigers hebben niets in handen om Van Roost zover te krijgen toch naar Den Haag te gaan.

Eigenlijk gaat de macht van de Tweede Kamer om mensen onder ede te verhoren ver. Veel verder dan wat in parlementen in andere Europese lidstaten gebruikelijk is. Zo kan de Haagse politiek elke Nederlander die geen gehoor geeft aan een oproep van een enquêtecommissie om te getuigen maximaal een half jaar vastzetten (gijzelen). Enkel het feit dat Van Roost een Belg is, voorkomt dat hij met zijn houding in de gevangenis belandt. 

Er bestaan nog grenzen in Europa

Van Roost laat met zijn weigering om te praten over zijn betrokkenheid bij de Groningse gaswinning zien dat de politici bij het vormgeven van de Europese economische eenwording een democratisch gat hebben laten ontstaan. Voor het bedrijfsleven werden de grenzen op de Europese kaart minder belangrijk, voor zichzelf hebben ze die grenzen laten bestaan. Ze hebben hun machteloosheid uiteindelijk aan zichzelf te danken.

De kwestie Van Roost lijkt Nederlandse politici in de Tweede Kamer en het Europees Parlement te hebben wakker geschud. Zo is het Groningse PvdA-Kamerlid Henk Nijboer door de affaire aan het nadenken over een wijziging van de wet op de parlementaire enquête. 

Dan maar het strafrecht

“We hebben nu geen dwangmiddel om in Europa actief te worden”, zegt hij tegen deze site. “Dan zou je België wel om hulp kunnen vragen om Van Roost naar Den Haag te krijgen, maar op basis waarvan zou je die hulp willen vragen?”

Het is immers de Nederlandse wet waarin staat dat dwang niet mogelijk is tegenover buitenlanders. En daarom moet je de oplossing volgens Nijboer niet zoeken in hulp van het buitenland, maar in het wijzigen van de wet in Nederland. Ook buitenlanders die werken of hebben gewerkt voor Nederlandse bedrijven moeten gedwongen kunnen worden te verschijnen voor een enquêtecommissie. 

Na zo’n wetswijziging zou een man als Van Roost met zijn weigering naar Den Haag te komen de Nederlandse wet overtreden en een strafbaar feit begaan. Nederland zou hem dan kunnen vervolgen en op grond van het strafrecht de Belgen om zijn uitlevering kunnen vragen. Met zo’n zwaard van Damocles boven het hoofd, zou Van Roost het zekere voor het onzekere hebben genomen en gewoon een treinkaartje naar Den Haag hebben gekocht.

Nu ook een Belg aan het roer van Raboank

Nijboer heeft zijn wetsvoorstel nog niet geschreven. Hij is nog aan het denken over de manier waarop het juridisch het beste te verwoorden is. Daarbij zou je je kunnen afvragen of het inzetten van het strafrecht anno 2022 wel de meest elegante manier is voor de Tweede Kamer om zijn macht naar de rest van Europa uit te breiden. 

Dat er een noodzaak is om iets te doen te doen, ziet ook In ’t Veld in het Europees Parlement. Want Van Roost is niet de enige buitenlander aan het hoofd van een Nederlands bedrijf met een belangrijke rol in de samenleving. Juist deze week werd bekend wie de nieuwe baas wordt bij de Rabobank: Stefaan Decraene, een Belg.

Het gras is altijd groener bij de buren.
Verken je horizon en ga ook eens vissen in een andere vijver!

Word lid Meer informatie