“Het is ongemakkelijk om, juist op dit moment, dit debat te voeren”, zegt fractievoorzitter Lilianne Ploumen (PvdA). Toch debatteert de Tweede Kamer vandaag over de verruwing van parlementaire omgangsvormen en hoe die aangepakt kan worden.
Beledigingen, persoonlijke aanvallen en oproepen tot burgerlijke ongehoorzaamheid slingerden door de Tweede Kamer tijdens het debat over de regeringsverklaring op 18-19 januari. Kamerleden constateerden dat dit niet langer kan zo. Welke middelen heeft de Kamervoorzitter om in te grijpen? En hoe staat het met parlementaire omgangsvormen in andere landen?
Gele kaart mist
Carla Hoetink, politiek historica van de Radboud Universiteit Nijmegen en specialist in parlementaire cultuur, ziet ruimte voor verbetering. ”De Kamervoorzitter kan een Kamerlid waarschuwen, hen verzoeken om hun woorden terug te nemen, of hen het woord ontnemen (de microfoon uitzetten). Maar een duidelijke ”gele kaart” mist nog. Nu hangt de aanpak nog sterk af van hoe spitsvondig de Kamervoorzitter op dat moment reageert”.
Europees Parlement houdt beter orde
Wanneer Europarlementariërs over de schreef gaan heeft de voorzitter van het Europees Parlement veel meer macht om in te grijpen dan de voorzitter van de Tweede Kamer. Zo kan ze het debat opschorten als er racistische taal wordt uitgeslagen. Als de voorzitter wegloopt is het debat ook opgeschort. Vragen om de mond te houden, een waarschuwing geven, iemand bij de tweede waarschuwing de zaal uitzetten. Er kan zelfs gevraagd worden of de livestream stopt.
Toch gaat het ook in het Europees Parlement weleens mis. Enkele weken geleden was er ophef in het Europees Parlement over een vermeende nazi-groet. De voorzitter van het Europarlement, Roberta Metsola, keurde de nazi-groet af en zei dat daar geen plaats voor is in Europa. De Europarlementariër in kwestie zei dat het geen Hitler-groet was maar een sorry-gebaar. Maar de geest was al uit de fles en collega-Europarlementariërs reageerden verbolgen op Twitter:
Portugese parlementsleden aardiger tegen elkaar
Toch is de verslechtering van parlementaire etiquette zoals we die in Nederland zien niet in heel Europa gaande. Een woordvoerder van het Portugese parlement zegt: ”Onze parlementaire debatten worden nog steeds gevoerd volgens de “etiquette” van het reglement van orde en de parlementaire praktijk, waarbij zelfs minder krachtige taal wordt gebruikt dan in de beginjaren van de democratie” (eind jaren ’70, red.).
Als een Portugees parlementslid beledigd wordt, geeft de voorzitter van het parlement hen de gelegenheid hun ongenoegen te uiten. Ook krijgt de auteur van de belediging de kans hun woorden terug te nemen of zich te verantwoorden. In ieder geval kan de voorzitter altijd het woord ontnemen aan degenen die beledigingen maken, of in het uiterste geval zelfs de vergadering schorsen.
Zweden
Ook in Zweden zijn de parlementaire omgangsvormen niet altijd om over naar huis te schrijven. Zo stelt een teleurgestelde kijker na een lijsttrekkersdebat afgelopen oktober: de politici zijn zich de afgelopen twintig jaar steeds minder behoorlijk gaan gedragen. Het debat was “moddergooien” over en weer, constateert de briefschrijver. In een gedragscode die de Zweedse parlementsleden ondersteunen staat de belofte ‘met wederzijds respect’ het debat te voeren.
De voorzitter kan daar ook op handhaven. Als er over een ander wordt gesproken ”op een manier die tegenstrijdig is met goede orde”, beledigend dus, kan de voorzitter een parlementslid uit het debat verbannen.
