Sinds vorige week donderdag is, naast Oekraïne, ook Moldavië kandidaat-lidstaat van de Europese Unie. Twee dagen later bezocht ik hoofdstad Chișinău om met vertegenwoordigers uit politiek, wetenschap en het maatschappelijk middenveld te overleggen hoe we het Europese perspectief van Moldavië het best kunnen verstevigen.
In Moldavië is uiteraard grote blijdschap over de kandidaatsstatus. Hier en daar werd donderdag zelfs een klein feestje gevierd. Dat is niet zo verwonderlijk: het overgrote deel van de Moldavische bevolking is sterk pro-Europees. Na jaren schipperen met corrupte overheden die het liefst van twee walletjes aten, kozen de Moldaviërs in 2020 duidelijk voor verandering. Die hervorming in Chișinău, die af en toe schoorvoetend verliep, raakte in een stroomversnelling toen Rusland Oekraïne binnenviel. Voor de regering van president Maia Sandu was de maat vol. Op 3 maart vroeg Moldavië EU-lidmaatschap aan. In een paar maanden doorliep het land een proces dat vaak jaren duurt. En op 23 juni kreeg Moldavië de felbegeerde status van kandidaat-lidstaat.
Zorgen
Maar de grote zorgen over de economische situatie in het land overschaduwen de vreugde al weer. En dat is begrijpelijk, want ook zonder de oorlog stond het er al niet best voor. Dat ligt niet aan de potentie van Moldavië. Het is een mooi en groen land dat in een aantal sectoren, uiteenlopend van wijnbouw tot IT, inmiddels veelbelovend aan de weg timmert of zelfs excelleert. Toch is het gemiddelde inkomen een van de laagste van alle Europese landen en staat Moldavië ook bepaald niet bovenaan de lijstjes als het gaat om toerisme of buitenlandse investeringen.
Nu worden de kleine drie miljoen Moldaviërs ook nog eens zwaar geraakt door de gevolgen van de Russische invasie van Oekraïne. Met 29% heeft inflatie extreme vormen aangenomen. De export naar Rusland is moeilijk geworden, de vermindering van de afhankelijkheid van Russische energie gaat niet snel genoeg en het land wordt ook nog eens dagelijks overspoeld door Russische propaganda. Aan elk van deze problemen helpt de EU Chișinău nu een mouw te passen: door de Moldavische export naar de Europese Unie te versimpelen, door Moldavië in de Europese energiemarkt te integreren en door praktische hulp te bieden in de strijd tegen desinformatie.
Rusland speelt niet alleen door desinformatie een negatieve hoofdrol in het land. Al drie decennia lang houdt het Kremlin met cash, gratis gas en Russische soldaten een door niemand erkend smokkelstaatje in stand: de Moldavische regio Transnistrië, een smalle strook langs de grens met Oekraïne. Poetin lijkt verwoede pogingen te hebben ondernomen ook daar oorlog te laten uitbreken. Maar de mensen in Transnistrië zitten bepaald niet op ‘bevrijding’ door Rusland te wachten. Sterker nog: de oligarch die er de touwtjes stevig in handen heeft, Victor Gusan, blijft liever profiteren van zijn onaantastbare positie. Oorlog kan enkel roet in het eten gooien.
Afslag Europese Unie
Maar de regering in Chișinău heeft duidelijk de afslag naar de Europese Unie genomen. Een voorbeeld is de hulp aan Oekraïners. Vanaf het begin van de Russische invasie hebben de Moldaviërs hun grenzen en huizen opengesteld. Van de 500.000 vluchtelingen die het land de grens over zag komen, zijn er nu nog zo’n 85.000 achtergebleven. Daarmee vangen de Moldaviërs binnen Europa, afgezet tegen hun bevolkingsomvang, de meeste vluchtelingen op. Het is daarom zeer terecht dat de Europese Unie het enige niet-EU-land dat met zo veel vluchtelingen te maken kreeg, hierin ook van meet af aan heeft ondersteund.
Ondanks alles is het rustig in de stad, gemoedelijk zelfs en probeert men in Moldavië de moed erin te houden. Dezelfde toon overheerste in gesprek met politici, experts en activisten. Realistisch over de problemen en bedreigingen, maar ook vastberaden om deze kans te benutten. Er is nu geen weg terug. Moldavië kan alleen maar vooruit op haar Europese weg. Daar horen, zoals de Europese Commissie al stelde, grote hervormingen bij. Er zijn nog duidelijke stappen te maken om de rechtsstaat te verstevigen, corruptie uit te roeien en het maatschappelijk middenveld structureel te betrekken bij besluitvorming. En daartoe is de Moldavische regering van harte bereid. Want elk van deze stappen is direct in het belang van de Moldavische bevolking.
Ook op politiek niveau valt er nog een wereld te winnen. Met twee sterke blokken, de regeringspartij PAS en de uiterst linkse BCS-coalitie, is het parlement behoorlijk gepolariseerd. De komende jaren zal ik daarom met twee collega’s, namens het Europees Parlement, het parlement van Moldavië ondersteunen om onder andere hun procedures te verbeteren en hun rol bij de noodzakelijke hervormingen te verstevigen. Moldavië’s EU-kandidaatsstatus heeft ook dit proces extra gewicht gegeven. Het toewerken naar Moldavië’s integratie in de Europese Unie, met als resultaat een beter land voor alle Moldaviërs en lidmaatschap van die waardegemeenschap, zou een gezamenlijke verantwoordelijkheid moeten zijn die politieke verschillen overstijgt.
