Sinds de Russische invasie in Oekraïne is de steun van Polen aan hun buurland vrijwel onbegrensd gebleken. Maar daar kwam afgelopen weekend een einde aan. De reden: de ingestorte graanmarkt. Aangewakkerd door groeiende boerenopstand, besloot Warschau tot een tijdelijk invoerverbod op graan en andere landbouwproducten zoals melk, kaas en vlees. Niet lang daarna volgde ook Boedapest. Zojuist sloot ook Slowakije zich aan.
Oekraïne kan zijn graan en andere landbouwproducten sinds het uitbreken van de oorlog niet meer via de Zwarte Zee uitvoeren. Om te zorgen dat de economie van Oekraïne niet volledig ineenzakt en voedselcrises elders te voorkomen, heeft Europese Unie zogenaamde ‘solidariteitsroutes’ aangewezen. Deze lopen via Polen, Hongarije, Slowakije en andere buurlanden. Maar door een gebrek aan vrachtwagens en treinen, blijft een groot deel van het Oekraïense graan hier hangen. Met als gevolg dat de lokale graanprijs spectaculair onderuitging.
Politiek spel
Terwijl de economische spanningen de afgelopen weken opliepen, wat de Poolse landbouwminister al de kop koste, staat er ook politiek veel op het spel. In oktober vinden namelijk de parlementsverkiezingen plaats. De huidige Poolse regering staat onder leiding van de partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS). Uit de peilingen blijkt echter dat Pis zijn parlementsmeerderheid wel eens zou kunnen verliezen.
Daarom zet Pis nu alle zeilen bij om de traditionele achterban, bestaande uit Poolse boeren, vast te houden. Afgelopen zaterdag maakte de voorzitter van PiS, Jaroslaw Kaczynski, het importverbod bekend tijdens een partijbijeenkomst. “We zijn en blijven onvoorwaardelijke vrienden en medestanders van Oekraïne”, zei hij. “Maar het is de taak van elke goede regering om de belangen van haar burgers te beschermen.”
De Hongaarse regering van Victor Orban twijfelde geen seconde en sloot zich later diezelfde dag aan bij het pleidooi dat solidariteitsroutes “lokale boeren ernstig schaden”. Maandagochtend liet ook Slowakije weten verlopig de invoer van landbouwproducten uit Oekraïne te verbieden.
Boze Europese Commissie
Het Oekraïense landbouwministerie laat weten begrip te hebben voor de moeilijke situatie van de Poolse Boeren, maar onderstreept dat “de Oekraïense boeren momenteel in de moeilijkste situatie verkeren”. Ook stellen zij dat dit soort eenrichtingsverkeer het vinden van een gezamenlijke oplossing niet zal bespoedigen. Maandag vind er nieuw overleg plaats tussen Polen en Oekraïne over de kwestie.
Waar de reactie van Oekraïne mild te noemen valt, is Brussel een stuk feller. Beslissingen over handel vallen onder de Europese bevoegdheid. Het feit dat lidstaten eenzijdig besluiten tot een importverbod valt dan ook niet in goede aarde. “Het is onacceptabel” stelt woordvoerder van de Europese Commissie Miriam Garcia. “In deze moeilijke tijden is het cruciaal om alle beslissingen binnen de EU te coördineren en af te stemmen.”
Hoe nu verder?
De Commissie heeft een verzoek om aanvullende informatie ingediend. De Commissie wil niet vooruitlopen op eventuele maatregelen tegen Polen en Hongarije en nu ook Slowakije. Ook de gevolgen voor de nieuwe graandeal tussen Oekraïne, Rusland en Turkije wil de Commissie nog niet verder belichten.
In maart heeft Brussel al 56,3 miljoen euro noodhulp (waarvan 29,5 miljoen voor Polen) aangeboden aan Polen, Hongarije en andere grenslanden. Maar dit bedrag is ontoereikend, volgens de getroffen landen. Aan een tweede hulppakket wordt nu gewerkt door de Europese Commissie. Het opheffen van de solidariteitsroutes, terwijl de wereldpolitiek op losse schroeven staat, is hoe dan ook uitgesloten.
