Brazilië, Bolivia, Argentinië, Paraguay en Uruguay, de vijf Zuid-Amerikaanse landen waar de Europese Unie al meer dan twintig jaar mee onderhandelt, komen vandaag en morgen bij elkaar in Montevideo, Uruguay. Op de agenda: het Mercosur-handelsverdrag. De bijeenkomst zou zomaar hét moment kunnen zijn waarop de wereld eindelijk de woorden “er is een deal” te horen krijgt. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zou voor de zekerheid al vliegtickets gereserveerd hebben, maar lang niet iedereen is net zo verheugd als zij. Frankrijk en Polen hopen het handelsverdrag te blokkeren en ook de Tweede Kamer wil dat het kabinet zich tegen het Mercosur-handelsverdrag uitspreekt.

Lange onderhandelingen

De climax van de decennialange onderhandelingen lijkt dichterbij dan ooit. In 1999 begonnen de eerste gesprekken al en ook toen stuitten de onderhandelaars al op veel tegenstand uit Europa. Vooral Europese veehouders vreesden dat de beroemde Argentijnse steak de Europese vleesindustrie de nek om zou draaien. Want het handelsverdrag moet beperkingen voor de Zuid-Amerikaanse en Europese industrie wegnemen. En dat zou zomaar kunnen betekenen dat goedkoop vlees straks de Europese markt overspoelt.

Exporttarieven

Want waar gaat het nou over? Voornamelijk over handelstarieven. Dat is een soort belasting die landen op geïmporteerde en geëxporteerde goederen heffen. Vaak bedoeld om de eigen economie te beschermen. Door producten uit het buitenland duurder te maken, hopen landen de eigen industrie te stimuleren. Denk aan aanstaand Amerikaanse president Donald Trump die de Amerikaanse industrie wil beschermen door tarieven op te leggen voor producten die niet van Amerikaanse bodem komen.

Het handelsverdrag met Zuid-Amerika wil juist van tarieven af om de eigen industrie te stimuleren. Want als Brazilië minder hoge tarieven hanteert op Duitse auto’s kan ook de verkoopprijs omlaag en kunnen Duitse autoproducenten hopelijk veel meer auto’s verkopen dan voorheen. Dat is nodig ook, want door oplopende energiekosten en toenemende regelgeving komen Duitse autofabrieken langzaam in de problemen. Het is dan ook geen verrassing dat vooral autofabrikanten en Zuid-Amerikaanse veehouders – ook voor hen worden tarieven verlaagd – de grootste voorstanders zijn van het handelsverdrag.

Grote handelspartners

China is de grootste handelspartner van Zuid-Amerika. De EU staat op plek twee gevolgd door de Verenigde Staten. In 2023 was de Europese export naar Mercosur-landen zo’n 55 miljard euro waard en importeerde de EU zo’n 53 miljard aan goederen uit de Mercosur-landen. Tussen Nederland en Zuid-Amerika wordt ook flink gehandeld. In 2021 was de export naar Mercosur-landen zo’n 4,2 miljard euro waard. De import viel dat jaar een stuk hoger uit, met een waarde van 8,4 miljard euro. Vooral met Brazilië handelt Nederland veel.

Waar rommelt het?

Vanuit zowel links als rechts klinkt er veel commentaar op het handelsverdrag. In Nederland steunden GroenLinks/PvdA, FvD, PVV en NSC een motie van Partij voor de Dieren, BBB, SP, ChristenUnie, SGP en DENK. In de motie roept de Kamer het kabinet op om zich eindelijk eens uit te laten over het Mercosur-handelsverdrag. Om precies te zijn moet het kabinet de EU laten weten dat Nederland het verdrag niet zal ondertekenen. Vooralsnog laat het kabinet zich niet uit over zijn standpunt. Het kabinet wil dat pas doen zodra de onderhandelingen afgelopen zijn en duidelijk is wat er precies in het verdrag staat.

De brede steun voor de motie heeft te maken met een aantal zorgen. Aan de ene kant zijn er zorgen van de Europese boeren. In eigen land moeten ze zich aan allerlei voorwaarden houden om de kwaliteit van hun voedsel te garanderen. Hun vakgenoten in Zuid-Amerika hoeven dat niet, zeggen ze. En dus is het een vorm van oneerlijke concurrentie. Aan de andere kant staan milieuorganisaties die bang zijn dat een grotere afzetmarkt voor Zuid-Amerikaanse veehouders een nieuwe golf aan grootschalige boskap zal inluiden.

Het is overigens niet de eerste keer dat de Tweede Kamer zich uitspreekt tegen het Mercosur-handelsverdrag.

Blokkerende minderheid

De Franse president Emmanuel Macron zit ook in het kamp van de sceptici. Hij hoopt een coalitie te kunnen vormen die het verdrag alsnog kan tegenhouden. Een blokkerende minderheid heet dat in Brussel. Vier EU-landen die samen meer dan 35 procent van de Europese bevolking vertegenwoordigen, kunnen samen het verdrag alsnog blokkeren.

Veel succes heeft Macron nog niet. Hij heeft steun gevonden in Polen, waar kippenboeren met dezelfde zorgen zitten als Europese veehouders. Maar daar blijft het tot nu toe ook bij. België is verdeeld. Wallonië ziet het handelsverdrag niet zitten, Vlaanderen ziet het wel zitten. Het zou immers meer verkeer op kunnen leveren in de haven van Antwerpen.

Onduidelijke procedure

Of de deal er inderdaad deze week nog komt, gaan we zien. Er zou best een definitieve versie kunnen liggen, maar die hoeft niet per se direct getekend te worden, vertellen EU-diplomaten aan persbureau Reuters.

Maar ook als het verdrag ondertekend wordt, is niet direct duidelijk hoe het proces verder verloopt. In principe mogen EU-landen en het Europees Parlement ook hun zegje doen over handelsverdragen. Maar dan moeten er wel afspraken gemaakt zijn die niet puur en alleen over handel gaan. Dat kan nog flinke discussie opleveren. Pas wanneer het verdrag klaar is, bepaalt de Commissie wat de volgende stappen gaan zijn.

Bij het CETA-handelsverdrag met Canada ging het al eens mis. Volgens de Europese Commissie stond er niets in het verdrag waar EU-landen iets over te zeggen hadden. Volgens de EU-landen klopte dat natuurlijk niet. Hoewel het handelsverdrag al in werking is, hebben nog niet alle EU-landen het verdrag geratificeerd.