De EUDR heeft als doel om bossen te beschermen door te voorkomen dat producten die in de Europese Unie worden verhandeld, afkomstig zijn van ontboste gebieden. Dit betekent dat bedrijven straks moeten aantonen dat hun producten, zoals koffie of rundvlees, zijn geproduceerd op land dat sinds 31 december 2020 niet ontbost is. Kortom: ontbossingsvrije productie wordt de nieuwe norm.

Deze wet is onderdeel van de bredere strategie van de EU om klimaatverandering tegen te gaan en biodiversiteit te behouden. Bossen spelen namelijk een cruciale rol in de opslag van broeikasgassen en vormen een thuis voor talloze dier- en plantensoorten. De landbouwsector speelt hier een grote rol in. Volgens de Europese Commissie is het omzetten van bos naar landbouwgrond de oorzaak van 90 procent van alle ontbossing wereldwijd.

Bureaucratisch monster

De wet laat ook Nederland niet ongeroerd. Ons land speelt een belangrijke rol in de internationale handel van producten die aan ontbossing gelinkt zijn, zoals soja en palmolie. In 2022 was Nederland zelfs de grootste importeur van aan ontbossing gelinkte producten binnen de EU. Een groot deel van deze goederen was afkomstig uit landen als Brazilië, en werd vervolgens weer doorgevoerd naar andere landen.

Hoewel het beschermen van bossen in lijn is met de Nederlandse ambities op het gebied van duurzaamheid, vrezen bedrijven dat de nieuwe wet veel extra administratie met zich mee zal brengen. Ook Nederlandse veehouders en vleesbedrijven moeten namelijk kunnen aantonen dat hun producten niet bijdragen aan ontbossing. De Centrale Organisatie voor de Vleessector (COV) maakt zich daar zorgen over: “Het geeft de rundveehouder veel administratieve rompslomp,” stellen ze. De organisatie pleit daarom voor een “licht en werkbaar regime” voor Europese rundvleesproducenten, omdat het risico op ontbossing door de Nederlandse rundvleesproductie volgens hen nihil is.

Hier lijkt het COV niet alleen in te staan. Van alle kanten komt er kritiek op de praktische uitvoerbaarheid van de wet. De Duitse Europarlementariërs Peter Liese en Herbert Dorfmann (EVP) noemden het zelfs een “bureaucratisch monster”. In een oproep stellen de twee dat Europese boeren en bedrijven disproportioneel worden belast door de nieuwe regelgeving en dat deze daarom moet worden uitgesteld.

Uitstel

Internationaal klinkt eveneens protest. Brazilië, een van de grootste exporteurs van rundvlees naar de EU, vreest dat de wet een negatieve impact zal hebben op zijn economie en beschuldigt de EU van een gebrek aan begrip voor de lokale omstandigheden. Ook de Verenigde Staten en Australië pleiten voor uitstel van de wet, vanwege de complexe administratieve eisen die aan hun landbouwproducten worden gesteld.

Zelfs tussen de lidstaten is er verdeeldheid. Landbouwministers uit verschillende EU-landen, waaronder Zweden, Finland en Polen, hebben hun bezwaren geuit. Duitslands bondskanselier Olaf Scholz – een sociaaldemocraat – heeft persoonlijk aan de Europese Commissie gevraagd om de invoering van de wet op te schorten. Hij benadrukte dat de regels “praktisch uitvoerbaar” moeten zijn.

Met de groeiende druk van binnen en buiten haar eigen fractie lijkt ook commissievoorzitter Ursula von der Leyen te draaien. Ze zou tijdens een overleg met haar fractie hebben bevestigd dat ze werkt aan uitstel.

Praktische bezwaren

Daarnaast denkt de COV dat de huidige datum voor de invoering van de wet praktisch onmogelijk is. De organisatie stelt dat bedrijven al vanaf 1 januari 2025 aan de regels moeten voldoen, terwijl veehouders pas vanaf juni 2025 verplichtingen hebben. Slachterijen zullen veehouders volgens hem dus al eerder om ontbossingsgegevens moeten vragen, terwijl die laatsten daar nog niet klaar voor zullen zijn.

Hoe dan ook: de Europese Commissie houdt vooralsnog vast aan de huidige ingangsdatum. Maar nu steeds meer bedrijven en overheden klagen over de bureaucratische last van de EUDR, rijst de vraag of de bescherming van de – stemloze – bossen daartegen bestand is. Het blijft dus nog even spannend.

Volg de avonturen van beoogd minister Sophie Hermans van Klimaat & Groene Groei in Brussel en blijft Wopke Hoekstra de Nederlandse Eurocommissaris op klimaat? Elke vrijdag ontvang je een overzicht van de ontwikkelingen in Nederland en Brussel op dit terrein. Abonneer je hier.