Het Europees Parlement stemt deze week over acht klimaatwetten die de hoeksteen zijn van de Green Deal van Eurocommissaris Frans Timmermans. Stuk voor stuk gaan de nieuwe regels leven en werken in de Europese Unie ingrijpend veranderen.

Zo stemmen de Europarlementariërs over de begindatum waarop geen nieuwe auto’s met een verbrandingsmotor meer verkocht mogen worden. Ook moeten er besluiten vallen over een nieuw stelsel voor de handel in CO2-emissierechten, de invoering van een importheffing op CO2 en het instellen van een sociaal klimaatfonds. Daarnaast wil het Europees Parlement een klap geven op de invoering van strengere normen voor het vliegverkeer en de binnenvaart. 

Nederlanders in de hoofdrol

Temidden van alle drukte, lopen drie Nederlandse Europarlementariërs zenuwachtiger dan normaal door de gangen van het parlementsgebouw in Straatsburg. Voor Jan Huitema (VVD), Esther de Lange (CDA) en Mohammed Chahim (PvdA) staat er veel op het spel. Zij zijn als rapporteurs hoofdverantwoordelijk voor de parlementaire behandeling van drie van de acht wetten.

Maandenlang hebben ze onderhandeld met collega’s van links tot rechts, op zoek naar compromissen die een meerderheid kunnen krijgen. Ontelbare uren hebben ze doorgebracht in gesprek met lobbyisten om maatschappelijk draagvlak te creëren voor de wensen van de politiek. Al dat werk is gericht geweest op dat ene moment, woensdag 8 juni, waarop in de plenaire zitting van het Europees Parlement zoveel mogelijk van de 705 handen de lucht in moeten gaan. 

Het einde van de verbrandingsmotor

Vaak is de uitslag van de plenaire stemming in het Europees Parlement – alle Europarlementariërs stemmen over het onderwerp – dezelfde als die in de Parlementaire commissie. Nu is Huitema (verantwoordelijk voor het afschaffen van de verbrandingsmotor) er bij een stemming in de Parlementaire milieucommissie (ENVI) niet in geslaagd de comissie achter een compromisvoorstel te krijgen. 

Zijn liberale fractie staat samen met de groenen, de sociaaldemocraten en de linkse fracties tegenover de christendemocraten. De inzet is de datum waarop er geen nieuwe verbrandingsmotoren meer op de markt mogen komen.

Huitema pleit voor een compleet verbod per 2035 op nieuwe auto’s en bestelwagens die CO2 uitstoten. Enkel bijzondere voertuigen als landbouwtractors zouden uitgezonderd mogen worden, maar de rest zal moeten gaan rijden op batterijen of brandstofcellen. De christendemocraten willen niet verder gaan dan 90% emmissieloze auto’s in dat jaar.

2035 is geen toevallig jaartal. De ervaring leert dat nieuwe auto’s in Europa doorgaans vijftien jaar op de weg zijn. Vanaf 2035 geen nieuwe verbrandingsmotoren toelaten, betekent dat vrijwel het hele wagenpark in 2050 klimaatneutraal is.

Over de datum zelf is geen discussie meer. Voorstellen om het vijf jaar naar voren te halen of juist langer aan de benzinemotor vast te houden, krijgen sowieso geen meerderheid.

Sociaal klimaatfonds

Esther de Lange (CDA) heeft een makkelijkere week voor de boeg dan Huitema. Ze is erin geslaagd al in de Parlementaire milieucommissie (ENVI) een meerderheid te vinden voor het plan zoals Frans Timmermans het heeft bedacht. Het zal zonder problemen ook in de plenaire vergadering van het Europees Parlement worden aangenomen. 

Het sociaal klimaatfonds is bedoeld om geld te genereren dat als subsidie beschikbaar komt voor burgers die bijvoorbeeld investeren in verduurzaming van hun huis. Het fonds moet gevuld worden door de inkomsten uit het nieuwe systeem voor de handel in emissierechten (ETS). Het fonds en het nieuwe ETS zijn twee kanten van dezelfde medaille. 

Onduidelijk is echter nog hoe de discussie afloopt over de emmissierechten. Nu betalen alleen bedrijven voor de CO2 die ze uitstoten. De Europese Commissie stelt voor dat ook burgers in de toekomst betalen voor de CO2 voor het gas dat ze verstoken. Het is geen populair plan en het is nog maar de vraag of het enerzijds door het Europees Parlement komt en anderzijds een meerderheid behaalt in Raad, waar de lidstaten er hun zegje over moeten doen.

Importheffing op CO2

Emissierechten zijn ook in de discussie over de invoering van de importheffing op CO2 het hete hangijzer. Op zich heeft de PvdA’er Mohammed Chahim de buit binnen en zal het Europees Parlement voor zijn voorstel stemmen. Bij een stemming in de Parlementaire milieucommissie had hij een meerderheid. Maar die was zo krap, dat de meerderheid in de plenaire vergadering van het Europees Parlement nog niet helemaal zeker is.

De importheffing op CO2 moet ervoor zorgen dat producenten uit de rest van de wereld die naar de Europese Unie willen exporteren dezelfde klimaatbelastingen betalen als producenten die binnen de grenzen van de Unie produceren. 

Op die manier kan de Europese politiek de Europese industrie dwingen te verduurzamen en er tegelijkertijd voor zorgen dat de Europese Unie kan blijven concurreren met China of de Verenigde Staten. Europese politici hopen dat uiteindelijk landen in de rest van de wereld het Europese voorbeeld volgen en zelf ook met CO2-heffingen komen.

Met de invoering van een grensheffing, verdwijnen de gratis emissierechten die Europese bedrijven nu standaard nog krijgen voor een deel van hun uitstoot. Ze moeten van de markt, omdat anders de importheffing in strijd is met de regels van de Wereldhandelsorganisatie.

Ook bij deze stemming staan de christendemocraten in het Europees Parlement tegenover de sociaaldemocraten. De uitkomst is ongewis; de strijd heet in Straatsburg nu al een ‘controversial vote’. 

De conservatieven willen de gratis rechten in een veel langzamer tempo afbouwen dan Chahim voorstelt. Want, zo zeggen de critici, het is nog maar de vraag of de importheffing echt gaat werken. Pas als het nieuwe systeem zich in de praktijk heeft bewezen, zouden de gratis rechten van de markt mogen worden gehaald.