Mark Rutte, Sigrid Kaag en Ursula von der Leyen verschijnen goedgemutst voor de camera. De reden dat de premier en de minister van Financiën de voorzitter van de Europese Commissie naar Rotterdam hebben gehaald is dan ook een feestje waard. Gekleed in de kleuren van Sinterklaas, een rood-wit mantelpak, heeft ze 4,7 miljard euro in haar koffer. Het is een gift uit Brussel om de Nederlandse economie een extra boost te geven.

Het geld komt uit de zogenaamde herstel- en veerkrachtfaciliteit, oftewel het coronaherstelfonds. De Europese Unie bedacht dat fonds op het hoogtepunt van de coronapandemie. Het idee is om met grootschalige publieke investeringen te voorkomen dat het virus de Europese economieën in een recessie zou storten.

Geen recessie, wel geld

Nu kwam er geen recessie na corona. Maar het geld is er wel. In Rotterdam koppelde Von der Leyen de miljardeninvestering daarom vooral aan de problemen die Europa heeft door de oorlog in Oekraïne. Vergroenen is nu niet alleen vanwege het klimaat, maar ook vanwege de geopolitiek noodzakelijk.

Op Hongarije na kregen alle Europese lidstaten al een positieve reactie op hun aanvraag. Vandaag is het de beurt aan Nederland. Von der Leyen heeft er een traditie van gemaakt om persoonlijk langs te gaan bij elke regeringsleider om de enveloppe te overhandigen. 

Rutte trakteerde Von der Leyen op een rondleiding door de Rotterdamse haven en een bezoekje aan een Hollandse innovatie: een elektrisch binnenvaartschip.

Alles draait bij de Europese gelden dan ook om vernieuwing. De 4,7 miljard euro die Nederland krijgt gaat voor bijna 50% naar klimaatinvesteringen. Daarnaast is 20% bedoelt voor de digitalisering van de samenleving. 

Bijna 700 miljoen euro gaat bijvoorbeeld naar het aanleggen van kabels om de windmolenparken op zee aan te sluiten op het elektriciteitsnet. Een veel kleiner bedrag, 56 miljoen, is beschikbaar om innovaties aan te jagen in de binnenvaart: elektrische schepen hebben de toekomst.

Een kwart miljard euro zal geïnvesteerd worden in de ontwikkeling van kwantumcomputers. Meer dan 200 miljoen komt vrij voor investeringen in het digitaliseren van het onderwijs. En ook de spoorwegen kunnen rekenen op geld uit Brussel voor digitaliserinsprojecten en het verbeteren van de aansluitingen op het buitenland.

Hervormingen

In ruil voor het geld wil de Europese Unie wel wat terug van Nederland. Net als van elke andere lidstaat houdt de Europese Commissie ook over Nederland een lijstje bij van dingen die beter kunnen in ons land. Zo is het Brussel al jaren een doorn in het oog dat de schulden van huishoudens veel te hoog zijn. En ook vindt de Europese Unie onze arbeidsmarkt een tik te flexibel.

Er is flink gesteggeld tussen de Nederlandse diplomaten in Brussel en de ambtenaren van de Europese Commissie over welke wederdiensten het Nederlandse kabinet levert om het geld te krijgen. De hypotheekrenteaftrek gaat er anders dan de Commissie graag zou zien niet aan. Wel belooft het kabinet de arbeidsmarkt te hervormen. Zo moet er eindelijk een duidelijk definitie komen van wat nou een zzp’er is en wat een werknemer. Ook belooft het kabinet een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen in te voeren.

Dat zijn plannen waar de Nederlandse ministeries al jaren zonder veel succes aan werken. Al het tweede kabinet Rutte had het probleem van wie wel en wie geen zzp’er is, willen oplossen. Nu belooft Rutte dus aan Von der Leyen het alsnog te fiksen. 

De implementatie van de hervormingen zijn bedoeld als voorwaarde voor het krijgen van het geld. Worden de doelen niet behaald, vervalt een deel van het geld. Maar hoe dat in de praktijk gaat, als de beloofde arbeidsmarkthervormingen slechts gedeeltelijk lukken, is onduidelijk. De Europese politiek heeft geen harde regels vastgelegd in het geval dat lidstaten beloftes slechts gedeeltelijk nakomen. 

Staand beleid

Veel van de plannen die Rutte en Kaag met het Europese geld willen uitvoeren staan al in het regeerakkoord van de huidige coalitie. Er zijn geen nieuwe plannen bij en het kabinet heeft ook steeds gezegd dat los van of Brussel meebetaalt, de geplande hervomingen en investeringen sowieso zouden doorgaan.

Dat geldt bijvoorbeeld ook voor het geld dat Brussel naar Den Haag stuurt om het grootste politieke probleem van dit moment te helpen oplossen: de reductie van de stikstofuitstoot. Met 275 miljoen Europese euro’s gaan varkensboeren uitgekocht worden om de stikstofuitstoot in de buurt van Natura2000-gebieden te beperken. Het goede nieuws is: met de boeren waar het om gaat, heeft het kabinet al een overeenstemming bereikt, zo laat een woordvoerder van het ministerie van Financiën weten.

Koningin Elizabeth

De pers had na afloop weinig vragen over het geld dat Von der Leyen kwam brengen en wat ze ervoor terug wil. De interesse ging vooral uit naar het volgende mega-project waar de Europese Commissie aan is begonnen: het met noodmaatregelen omlaag brengen van de energieprijzen.

Een verslaggever vroeg Von der Leyen naar het belang van de Britse koningin Elizabeth voor Europa. Op het moment van de persconferentie was enkel bekend dat ze in ernstige gezondheidsproblemen verkeert. Korte tijd later kwam het bericht van haar overlijden.

“Ze representeert de geschiedenis van Europa en van het gemeenschappelijke huis dat wij hebben met onze Engelse vrienden”, zei de Duitse politica, “Mijn gedachten en gebeden zijn bij haar. Ze heeft ons al die jaren stabiliteit en vertrouwen gegeven. Ze is moedig en is een legende”.