Technisch is het mogelijk om Nederland te beschermen tegen een zeespiegelstijging van 3 meter. Dat blijkt uit een onderzoek dat het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft laten uitvoeren. Daar is veel werk voor nodig. Dijken moeten verhoogd worden, duinen versterkt en waterwerken verbeterd. Maar dat het water ooit over de dijken komt, is niet het enige probleem waar kustgebieden zich druk over maken. Wat er onder de grond speelt, kan ook grote gevolgen hebben. Verzilting, bijvoorbeeld.

Zout grondwater

In de kustprovincie Zeeland kent men het woord wel. Adviseur waterveiligheid Patrick Broekhuis houdt zich er dagelijks mee bezig. Bij verzilting komt er steeds meer zout in de bodem terecht. Dat gebeurt meestal via het water. Waar de zee overgaat in de kust houdt het water niet zomaar op. Onder de grond mengt het zeewater zich met het grondwater en ontstaat er een soort gebied waar veel meer zout in het grondwater zit dan daar buiten. Het wordt de zoute kwel genoemd, legt Broekhuis uit, en die kan voor problemen zorgen. Gewassen die erboven groeien hebben last van het zout en de boeren dus ook.

In heel Zeeland en grote delen van Nederland is er al sprake van zout grondwater. De zeespiegelstijging, maar ook droogtes kunnen daar aan bij dragen. Door de droogte komt zout grondwater dichter bij het oppervlak. De provincie Zeeland werkt aan oplossingen. Boeren kunnen bijvoorbeeld overstappen op andere gewassen, maar dat is economisch niet altijd de beste optie. “We kijken ook naar hoe we de zouttolerantie van gewassen kunnen verhogen”, zegt Broekhuis. Op die manier zou een boer dus gewoon aardappelen kunnen blijven groeien, ook op gebieden waar dat voorheen niet meer kon. De provincie trekt geld uit voor die onderzoeken en maakt daarvoor ook gebruik van Europese landbouwsubsidies.

Europees probleem

Nederland is vergeleken met andere Europese landen behoorlijk uniek. Ons land ligt grotendeels lager dan de zeespiegel. Toch voorziet Broekhuis ook in andere delen van Europa problemen. Hij denkt aan andere rivierdelta’s. “De Rhône bijvoorbeeld”, de Franse rivier die uiteindelijk in de Middellandse Zee uitmondt. “En het gebied rond Venetië. Daar hebben ze sowieso al moeite het hoofd boven water te houden”, zegt Broekhuis. Een stijging van de zeespiegel gaat daar ook voor verzilting zorgen.

Er is dus een rol weg gelegd voor de Europese Unie om veredelingsonderzoek dat de provincie Zeeland uitvoert te faciliteren. Maar er zijn meer oplossingen. Zo kunnen verziltingsschermen in de grond geïnstalleerd worden. Die zorgen ervoor dat het zoute water niet te ver landinwaarts trekt. Daar is onderzoek voor nodig en ook dat kan de EU volgens Broekhuis subsidiëren.

Zeespiegelstijging

Ook zonder het verziltingsprobleem spelen Europese regels een rol in Zeeland. Natura 2000 is een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden, die zijn ook aan de Zeeuwse kust aangewezen. Het onderzoek van het ministerie wijst uit dat Nederland een eventuele zeespiegelstijging kan beheersen. Maar daar moeten dijken wel voor verhoogd worden. “Een verhoging van de dijk met 1 meter betekent dat de dijk zo’n 15 tot 20 meter landinwaarts getrokken moet worden”, legt Broekhuis uit. Dat is nodig om de basis van de dijk stevig genoeg te houden.

Maar met zo’n dijkuitbreiding landinwaarts kom je in de knoop met Europese regels. Aan de binnenkant moeten boeren kostbare landbouwgrond opgeven om ervoor te zorgen dat de dijk verhoogd kan worden. “Aan de buitenkant”, de kust dus, “zit je met 20 meter extra al gauw in een natura 2000 gebied”. Broekhuis hoopt dat de EU mee wil denken aan mogelijke oplossingen waarbij rekening gehouden wordt met de boeren, Natura 2000 gebieden en de kustverdediging.