Voordat het debat begint, wordt Ode an die Freude afgespeeld, het volkslied van de Europese Unie. Daarna wordt uitgelegd hoe de avond in elkaar zit. Bijna alle partijen hebben een stelling ingeleverd. Die mogen ze kort toelichten, waarna de andere politici mogen reageren.
De kandidaten komen een voor een op het toneel. Veel van hen hebben een band met Friesland. Bij een paar ontbreekt dat. Zoals bij Mohammed Chahim (GroenLinks/PvdA), maar dat compenseert hij omdat hij “er ook vaak is buiten verkiezingstijd.” Raquel García Hermida-van der Walle (D66) is de enige op de fiets, ze woont namelijk in het Friese dorp.
Meer EU
Van der Walle mag beginnen. Ze houdt een pleidooi voor meer Europese samenwerking. “We hebben niet minder, maar meer EU nodig.” Het pro-Europese verhaal valt niet goed bij een paar mensen in het publiek. Er klinkt wat boegeroep.
Andere partijen zien het ook niet helemaal zitten, vooral omdat ze denken dat er met ‘meer EU’ meer regels komen. Gerlof Bierma (BBB) wil wel samenwerken, maar “op de juiste punten”. Wat daarmee wordt bedoeld, wordt in het midden gelaten. Marco Smit (VVD), die de stem van ondernemers naar Brussel wil brengen, wil vooral geen regels voor bedrijven. “Voor elke regel die erbij komt, moet er eentje weg.”
Onze wadden
Op de Waddenzee wil Anja Haga (ChristenUnie) geen gaswinning. Onder andere omdat het op de werelderfgoedlijst van Unesco staat. “We moeten blij zijn dat de EU regels heeft om Nederland tegen te houden.” Bierma denkt er compleet anders over. “Ons waddengebied, onze wadden.” Hij vindt dat Nederland daarover zelf mag beslissen. “We laten ons niet chanteren door Unesco.” Ook Sjoerd Wijnsma (CDA) is niet heel erg onder de indruk van het milieu-pleidooi van de ChristenUnie. “Ik hoor D66 praten als ik de ChristenUnie zie.”
De vijand van vrijheid
Reinout van Malenstein (NSC) wil het graag over China hebben. Hij is erg wantrouwend ten aanzien van het land en vindt veel partijen veel te naïef tegenover China. “We hebben het hier over een land dat de vijand is van vrijheid.” Wijnsma is het er helemaal mee eens. “China is een heel wreed en dictatoriaal land.” Hoewel NSC en CDA het volledig eens zijn met elkaar, loopt het uit op een wedstrijd wie het méést tegen China is. “Kijk eens waar het CDA ons heeft gebracht met China,” zegt Malenstein op verwijtende toon.
Iedereen is het er wel mee eens dat de EU een sterk blok moet vormen tegen China. Van der Walle (D66) verwijt de VVD, NSC en BBB dat ze wel een sterk blok tegen China willen, maar tegelijk formeren met een partij die de EU van binnenuit wil uithollen.
Eerlijke handel
Als VVD’er kiest Smit een typisch onderwerp uit: hij is voor handelsverdragen. Alle partijen zijn het daar wel mee eens. Wel willen ze allemaal een goede indruk maken en spreken ze grote woorden: de verdragen moeten ‘goed’ en ‘eerlijk’ zijn. Haga vindt het opmerkelijk dat de VVD en het CDA een pleidooi houden voor verdragen die zorgen voor een eerlijke concurrentie met de Nederlandse boeren. Maar dat ze in het Europees Parlement stemmen voor verdragen die producten toelaten die niet aan de strenge eisen hoeven te voldoen, waaraan de Europese boeren wel moeten voldoen. Als ze de partijen om een antwoord vraagt, hebben ze dat niet.
Groene regeldruk
De stelling dat we ons aan de klimaatdoelen van 2050 moeten houden, komt niet van GroenLinks/PvdA, maar van het CDA. Die vindt het belangrijk dat we ons aan de afspraken houden. Maar “we doen al veel. Het moet stap voor stap.” Dat schiet in het verkeerde keelgat van de BBB. Bierma wil af van veel groene regels omdat er volgens hem te veel zijn. “Het bedrijfsleven lijdt eronder.”
Chahim gaat hier tegenin en beargumenteert juist dat groen beleid de economie helpt. Beide heren zijn het overduidelijk niet met elkaar eens en beginnen steeds harder door elkaar heen te praten. Na boos geroep uit het publiek laten de heren het gesprek voor wat het is. Wijnsma heeft daarna nog geruststellende woorden: “Laten we ons niet druk maken, het komt allemaal wel goed”
Als afsluiter van het debat heeft gedeputeerde in de provincie Friesland, Friso Douwstra, nog een paar woorden. Hij citeert de burgemeester van Súdwest-Fryslân. “Blijf kritisch, zoek de nuance en vind elkaar.”
