Ze snijdt de grote thema’s aan, Commissievoorzitter Von der Leyen morgen in de jaarlijkse Staat van de Unie. Het zal gaan over de wereldwijde gezondheidscrisis, de vergroening en het socialer en rechtvaardiger maken van Europa. De precieze tekst van haar rede is nog een goed bewaard geheim, maar via een al rondgestuurde toelichting op de stukken die morgen loskomen, is al wel een teneur te ontdekken.

Aan de hand van die toelichting peilde Brusselse Nieuwe de verwachtingen van een aantal Tweede Kamerleden en Europarlementariërs.

Door de pandemie was 2020 een van de moeilijkste jaren die Europa heeft gekend, maar nu zien we de toekomst opnieuw met vertrouwen tegemoet, schrijft Von der Leyen. Ook roemt ze de vaccinatiestrategie van Europa. Eind augustus was 70% van de volwassenen in de EU volledig gevaccineerd.

De Staat van de Unie? “Het is allemaal wel een beetje pretentieus.’’ zegt Michiel Hoogeveen, namens JA21 lid van de ECR-fractie, de Europese Conservatieven en Hervormers. “Het is gestolen uit Amerika en de EU moet maar eens stoppen met landjes spelen.”

Hij is het ook niet eens met de claim dat de coronavaccinatie een succes is. “Het is op z’n minst twijfelachtig, gezien het feit dat landen als Israël en Engeland het veel beter doen.’’

Geld verdampt

De vele miljarden die de EU inzet voor het economisch herstel, de zogenoemde NextGenerationEU, het is hem een doorn in het oog. 

Eind 2020 bereikte de EU een historisch akkoord over NexGenerationEU-maatregelen, om het herstel te stimuleren ter waarde van 2018 biljoen euro voor de periode 2021-2027.

Hoogeveen vreest dat de tijdelijke maatregelen straks wordt omgezet in definitieve en dat Nederland opdraait voor de schulden van Italië. 

En dan nog even over de Green Deal, de klimaatmaatregelen van de EU. Ook daaraan kleven wat hem betreft bezwaren. “Er staat niets in over kernenergie en alles wordt duurder, geld verdampt en de inflatie neemt toe. Het draait uit op een ordinaire plan-economie’’, vreest Hoogeveen.

En als hij dan toch moet kiezen tussen de troonrede van de koning of Staat van de Unie, dan is het antwoord duidelijk. “De koning, totdat de Nederlandse begroting is versmolten met die van Italië, want dan verwijst ook onze koning in zijn troonrede ons graag door naar Brussel, want daar worden de centen verdeeld.”

Europese Pijler in de NAVO

Een ander geluid van Laurens Dassen, fractievoorzitter van Volt in de Tweede Kamer. Hij verwacht dat Von der Leyen na de Europese Green Deal en de overstromingen in Europa van afgelopen zomer nog meer ambitie gaat vragen om de klimaatdoelen te halen. “Het is tijd voor lef en leiderschap: alle opties moeten op tafel, dus ook kernenergie.”

Ook wil Dassen een meer uitgesproken Europees defensiebeleid. De crisis in Afghanistan laat volgens hem zien dat er meer moet worden samengewerkt, nu Europa in het buitenlands beleid van de Amerikanen minder in het centrum staat. 
“Laten we beginnen met de gezamenlijke inkoop van militair materieel en het organiseren van een Europese pijler binnen de NAVO.’’ Hij hoopt dat Von der Leyen daar vaart achter gaat zetten. 

Dassen kiest als het gaat om de Koning of Von der Leyen de middenweg. “Wij zijn voor een sterk Nederland in een sterk Europa. Die twee gaan hand in hand. In de Europese Unie wordt, ook vanwege
het Coronaherstelfonds, wel veel meer geld verdeeld dan komende dinsdag door Wopke Hoekstra.

Geen hoedje op

Europarlementarier Agnes Jongerius (PvdA) verwacht een inspirerend verhaal, maar hoopt op sterke statements over de sociale paragraaf. “Ik vind het belangrijk dat beleid groen èn sociaal is, want er zijn nog teveel werkende armen in Europa; dat kan echt niet langer.’’
Ze is in ieder geval blij dat ze morgen niet met een hoedje op naar Von der Leyen hoeft te luisteren.

Toontje lager

Ook Jasper van Dijk van de SP is kritisch over de EU. Hij verwacht grote, ambitieuze en veelomvattende verhalen van Von der Leyen, “hoogdravende teksten.’’ We moeten wat hem betreft vooral niet toe naar een Europese superstaat. “En dat dreigt, want we dragen te gemakkelijk bevoegdheden over.”

En de Europese Commissie, die moet volgens Van Dijk een toontje lager gaan zingen. “Het is een club veredelde ambtenaren, niet gekozen spelen ze regerinkje. Maar Europa heeft geen regering.”

Ook Van Dijk gaat voor de troonrede van de koning, voor de Nederlandse soevereiniteit. “Ook al is daar na 10 jaar Rutte veel op aan te merken, maar daar gaat uw verhaal niet over.”

Afhankelijkheid van China en Rusland

VVD-Tweede Kamerlid Roelien Kamminga verwacht net als Van Dijk een ambitieus programma. “Er liggen uitdagingen genoeg. Naast de grote thema’s als klimaat, economisch herstel en veiligheid is ze als rapporteur rechtsstatelijkheid ook erg benieuwd welke toon Von der Leyen op dat onderwerp gaat kiezen. Een ander belangrijk thema zou wat haar betreft ook onze afhankelijk van landen als China en Rusland als gasleverancier moeten zijn. “We moeten toe naar een gelijk speelveld voor essentiële goederen zodat onze bedrijven competitief zijn en blijven.’’

Ze wordt op haar wenken bediend, want ook de voorzitter van de Europese Commissie is voor een gelijk speelveld. Want China is niet alleen concurrent en rivaal. Met een bevolking van 1,4 miljard zijn ze ook een belangrijke partner, als het gaat om de handel en de aanpak van wereldwijde milieuproblemen.

En ‘zonder twijfel’ kiest Kamminga voor de troonrede van de koning. “Hoewel ik de eerste ben om te erkennen dat we in Nederland het belang van wat er in Brussel allemaal speelt onderschatten. We blijven als het aan mij ligt gewoon een soeverein land waar het politieke primaat bij de Staten-Generaal ligt.”