Johannes Hahn is de Europees Commissaris die verantwoordelijk is voor de begroting van de Europese Unie. Hij zit op een podium in een van de vele conferentiezalen van de Europese Commissie en laat zijn frustraties de vrije loop. Het is niet meer van deze tijd dat de Europese begroting steeds opnieuw voor zeven jaar wordt vastgesteld. Het ontbreekt de Europese Commissie daardoor aan de flexibiliteit die nodig is om in een crisis snel te kunnen handelen.

Crises bewijzen: de EU moet sneller handelen

“99% van de uitgaven ligt vast”, zegt Hahn over de zevenjarenbegroting die op dit moment iets meer dan 1000 miljard euro bedraagt. Slechts 1% van het geld is beschikbaar om flexibel in te zetten als de nood aan de man is. Dat is niets, volgens de Oostenrijker.

De oorlog in Oekraïne en eerder de coronapandemie hebben laten zien dat als de Europese Unie snel wil handelen, het makkelijker moet kunnen schuiven met de potjes geld. Nu komt er ook wel geld als het nodig is, maar niet zonder onderhandelingen met de lidstaten. Dat kost kostbare weken of zelfs maanden. 

De nood om als Europese Commissie over flexibel geld te beschikken wordt alleen maar groter nu Europa een serieuze geopolitieke speler wil zijn. Dat betekent bijvoorbeeld miljarden investeren in defensiesamenwerking, maar ook het onderhouden van een wereldwijd netwerk van diplomatieke posten. 

Die buitenlandse dienst moet ook meer armslag hebben om daadwerkelijk iets te kunnen bereiken. Oftewel: de Europese budgetten voor ontwikkelingssamenwerking moeten groot genoeg zijn om in Afrika echt de strijd met Rusland en China aan te gaan om de invloedsferen.

Hahn drukt het zo uit: “Mensen vergeten wel eens dat we niet overal op de wereld geliefd zijn. We moeten investeren in liefde”. Oftewel: euro’s kopen invloed.

Nederland blijft Nederland

Naast Hahn zit op het podium in het pand van de Europese Commissie aan de Brusselse Wetstraat niemand minder dan de Nederlandse minister van Financiën Sigrid Kaag. Ze is het met veel eens wat Hahn zegt. Toch, Nederland zou Nederland niet zijn als de minister van Financiën onmiddellijk de portemonnee zou trekken om de dromen van Hahn waar te maken.

Het jaar 2022 noemt Kaag een ‘wake-upcall’. Zo kunnen de lidstaten de noodzaak om te investeren in defensie nu echt niet langer ontkennen en elke Europese regering ziet zich geconfronteerd met een bevolking die meer steun verwacht van de overheid. “Geopolitiek en geo-economie gaan hand in hand”, zegt Kaag. In het verleden spraken politici al mooie woorden, nu moeten de daden volgen.

Ook Nederland wil de lat hoger leggen. De ambities van de Europese Unie moeten omhoog, maar dat betekent niet dat de lidstaten ook meer geld moeten overmaken naar Brussel: “Als minister van Financiën zeg ik natuurlijk ook: er is niet genoeg geld voor elke wens die we hebben. We moeten prioriteiten stellen”, aldus Kaag. 

Kaag nuanceert de woorden van Hahn die meent dat voor snelle Europese besluitvorming een flexibele begroting noodzakelijk is. Kijk naar wat we hebben gedaan in de coronapandemie met de steunpakketten en na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne met de hulp aan Oekraïne. “Als iemand een paar jaar geleden had voorspeld dat de Europese Unie in staat is om dit te doen, dan denk ik dat we die persoon hadden uitgelachen”, zegt Kaag.

‘Europa krijgt niet bij elke crisis nieuwe regels’

Maar niet elke crisis hoeft te betekenen dat de Europese spelregels meteen op de schop moeten. Ze waarschuwt voor overhaaste beslissingen nemen. Kaag: “Wij vinden dat er voldoende middelen beschikbaar zijn. We willen niet onmiddellijk buigen voor de reflex dat we een crisis hebben en dus nieuwe instrumenten nodig hebben. En ook niet dat het betekent dat we gemeenschappelijke schulden moeten aangaan”.

Na de meeting spoedt Kaag zich de roltrappen af naar de dienstauto die haar terugbrengt naar Den Haag. Al lopend zegt ze desgevraagd nog dat ze het idee van een flexibelere begroting op zich wel steunt. “Wij zien ook dat je binnen het budget meer ruimte moet houden om met wat grotere flexibiliteit om te kunnen springen in onverwachte situaties”.

Een flexibele begroting heeft volgens haar zelfs een voordeel dat in lijn is met haar belang: als de Europese Commissie meer kan schuiven met de potjes, dan hoef je niet de hele tijd om meer te vragen geld als er een noodsituatie is.

Zolang het maar binnen de begroting blijft. Want meer Brussels geld om de post ‘onvoorzien’ te vullen, daar ziet Kaag niets in. “Nu draaf je door”, zegt ze met een lach.