Een derde van de Europese begroting is gereserveerd voor landbouw. Dat gaat voor de komende vier jaar om zo’n vierhonderd miljard euro. De agrarische sector heeft altijd een groot deel uitgemaakt van de Europese samenwerking; er is sinds 1962 een Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Daarom is het des te belangrijker dat de uitgave van landbouwgeld goed gecontroleerd wordt.
Maar dat gaat nu niet goed genoeg, constateert de Europese Rekenkamer vandaag. De Europese subsidies waar boeren aanspraak op kunnen maken zijn fraudegevoelig. Zowel de Europese Commissie als de lidstaten houden dat onvoldoende in de gaten, stelt de Rekenkamer.
Bescheiden omvang, of niet
Het aandeel frauduleuze landbouwsubsidie lijkt tamelijk bescheiden: het zou gaan om 0,09 procent van het Europese landbouwbudget. Het beslaat daarmee zo’n tien procent van de totale frauduleuze EU-uitgaven. Maar, waarschuwt de Rekenkamer: dat zijn slechts de uitgaven die door de lidstaten als frauduleus werden bestempeld. In vorige controles heeft de Rekenkamer geconstateerd dat deze cijfers, afkomstig van de lidstaten, “geen volledig beeld geven” van fraude met EU-budget. Hoe groot de omvang van de landbouwfraude daadwerkelijk is, is dus moeilijk te zeggen.
Wolf in schaapskleren
Het gaat vooral mis bij subsidies waarvoor complexe regels of specifieke ontvangers gelden, concludeert de Rekenkamer. Subsidieaanvragers weten de subsidiegevers om te tuin te leiden door gegevens simpelweg niet door te geven, of “op kunstmatige wijze aan de voorwaarden te voldoen”. Subsidies voor kleine of beginnende boeren worden bijvoorbeeld binnengeharkt door bedrijfjes die eigenlijk onderdeel zijn van een groter concern, vertelt het Griekse Rekenkamerlid Nikolaos Milionis.
Misbruik van deze landbouwsubsidies gebeurt ook via landroof, met name in Oost-Europa. Grote bedrijven en investeerders nemen bezit van land om subsidies te ontvangen. Daar komt “vervalsing van documenten, dwang, aanwending van politieke invloed of voorkennis, manipulatie van procedures of betaling van steekpenningen” bij kijken, volgens de Europese Rekenkamer. Het gaat vooral mis bij bergachtige gebieden en andere moeilijk bereikbare stukken land. De geclaimde landbouwactiviteit kan dan moeilijk gecontroleerd worden.
Tips van de Rekenkamer
De Europese Commissie heeft in 2016 voor het laatst een overzicht gemaakt van de frauderisico’s bij de landbouwsubsidies. De Europese Rekenkamer raadt aan om dat overzicht eens bij te werken. De logische tweede stap is dan, suggereert de Rekenkamer, om die risico’s te beperken. Een derde advies is om moderne middelen in te zetten om fraude te bestrijden. Zo kunnen satellietbeelden bijvoorbeeld gebruikt worden om landbouwactiviteiten te controleren.
