Het kan haast niemand zijn ontgaan: Donald Trump kan zichzelf de winnaar van de Amerikaanse verkiezingen noemen. In Maastricht organiseerde expertisecentrum Studio Europa naar aanleiding van de bekendmaking een panel waarin één onderwerp centraal stond: hoe de Amerikaanse verkiezingsuitslag ons in Europa beïnvloedt. 

In een ruimte versierd met volle bakken popcorn, hamburgersnoepjes, en voornamelijk heel veel Amerikaanse vlaggen, werden de panelbezoekers ontvangen. Zo werden ze klaargestoomd voor de discussie tussen experts over de relatie tussen de VS en Europa.

Eerste reacties

“Ik ben nog in shock”, vertelt Ralph Sina aan het publiek. Hij is een Duitse journalist die veel in Washington en Brussel heeft gewerkt. Sina had verwacht dat het een veel spannendere race zou zijn tussen Harris en Trump. Maar de uitslag heeft ons laten zien dat Trump een veel groter mandaat had dan van tevoren voorspeld. 

Een Trumpiaans Amerika gaat gepaard met polarisatie, merkt hij op. “Dat heeft ertoe geleid dat er geen ‘Verenigde’ Staten van Amerika meer zijn. De staten zelf zijn niet verenigd, maar ook de partijen van de Democraten en Republikeinen, het Witte Huis, de Senaat, en het Amerikaanse Hooggerechtshof niet.”

Naar het voorbeeld van de Amerikanen

Zal de winst van Trump ook in Europa polarisatie teweegbrengen? Of kan het juist zorgen voor een verenigd front tegen de Amerikaanse dreiging? Een nieuwe Trump-termijn was voor Europa namelijk het worstcasescenario. Leiders verwachten onder andere hoge importheffingen, weinig samenwerking op het gebied van klimaat, en een onzekere Europese defensiesector. 

Ralph Sina ziet het niet zo positief in. “Ik zie Trumps overwinning als een enorm gevaar voor verdeeldheid binnen de EU”, aldus Sina. Hij noemt het blokkeren van steun aan Oekraïne als voorbeeld. “Trump heeft al voet aan de grond in de EU, net als Poetin. En figuren als Viktor Orbán en Robert Fico versterken hun invloed in Europa.”

Ramp voor Oekraïne

Dr. Étienne Augé, werkzaam aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, maakt zich grote zorgen over Oekraïne. Trumps bewering een einde aan de oorlog te kunnen maken “in 24 uur tijd” betekent weinig goeds voor Oekraïne zelf, maar ook voor Europa is het gevaarlijk. “Zo’n plan is gewoon onverantwoordelijk”, vindt Augé. Ralph Sina deelt die visie. “Trumps plan zal uitdraaien op een Oekraïne in stukken, en een Poetin die het Kremlin in handen heeft en zich kan voorbereiden op de volgende oorlog.”

Maar er is nog wat hoop, vertelt Augé. “Buitenlands beleid in Amerika wordt niet alleen door de president gemaakt. De Secretary of State (het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, red.) heeft bijvoorbeeld ook invloed om het beleid in goede banen te leiden.”

Einde van de NAVO?

Ralph Sina maakt zich over iets anders nog meer zorgen dan Oekraïne. “Poetin kan iets heel kleins doen, met hele grote gevolgen”, legt hij uit. “Vlakbij de grens met Rusland ligt een klein dorp, waar 80 procent van de mensen Russisch spreekt. Poetin kan de NAVO testen door te zeggen: ik laat een atoombom op dit dorp vallen. Maar NAVO’s Artikel 5, waarin het principe van ‘een aanval op één is een aanval op allen’ staat, gaat Trump nooit willen activeren om dit kleine dorp aan de Russische grens, met 80 procent Russisch-sprekenden. Poetin kan zo de legitimiteit van het NAVO-verband sterk aantasten”, vertelt hij. 

“En als we geen NAVO hebben, wat moeten we dan?” Vraagt Sina zich af. Europa is namelijk vrijwel volledig afhankelijk van Amerika op militair gebied. “Voor mij is dit hetgene wat me het meeste zorgen baart voor mijn kinderen en kleinkinderen”, zegt hij.

Toch nog wat hoop

Maar alleen maar doemdenken en in zak en as zitten deden de experts ook weer niet. “Er is nog hoop dat de Amerikaanse rechtsstaat veerkracht blijft vertonen”, stelt Ralph Sina. Trump heeft in het verleden namelijk al een aantal rechters benoemd, die vervolgens ook uitspraken in zijn nadeel hebben gedaan. Zo kunnen de verschillende machten elkaar blijven controleren.

Sander Tordoir, econoom bij de Europese denktank ‘Centre for European Reform (CER)’, ziet ook nog wat licht aan het einde van de tunnel voor Europa. “Trump zal zich voornamelijk op China storten”, stipt hij aan, “Europa kan dus een strategische keus maken om mee te buigen met de VS, in de hoop dat Trump milder voor ons is op gebied van handelsoorlogen en veiligheid.” Ook zijn we niet de enige die Trump als bedreiging zien: “Japan en Zuid-Korea hebben dezelfde soort retoriek van Trump ontvangen”, vertelt Tordoir. We kunnen deze landen dus zien als potentiële bondgenoten bij het aanpakken van de dreiging die nu loert aan de andere kant van de Atlantische Oceaan.