De Europese Unie wil drie oorlogsschepen naar de Rode Zee sturen om aanvallen op transportschepen door rebellen uit Jemen te ontmoedigen. Volgens documenten van de Europese Dienst voor extern optreden (EEAS) in handen van nieuwswebsite Politico gaat het om een echte EU-operatie. Let op: de EU beschikt zelf niet over oorlogsschepen. Het gaat dus om schepen van EU-landen die varen onder een Europese vlag.

Gevaarlijke doorgang

Houthi rebellen in Jemen, een land dat aan het zuidelijke uiteinde van het Arabisch schiereiland ligt, beschieten al langere tijd transportschepen die via de Rode zee van en naar de Middellandse Zee varen. Het is groot probleem. Via het Suez Kanaal in Egypte kunnen goederen uit Europa via de Rode Zee naar Azië getransporteerd worden. Het scheelt rederijen behoorlijk wat tijd, als ze niet via de Rode Zee konden varen zouden ze helemaal om Afrika heen moeten. Dat kost tijd en dus ook geld. Sinds de aanvallen van Houthi rebellen begonnen zijn overwegen schepen steeds vaker de lange route te nemen.

De Houthi-rebellen zijn begonnen met de aanvallen nadat Israël troepen de Gazastrook in stuurde. De rebellen willen Hamas helpen en vooral bondgenoten van Israël – Westerse landen dus – dwingen hun steun te laten vallen.

De Verenigde Staten stuurde, in samenwerking met bondgenoten, in december al schepen naar de Rode Zee om transportschepen tegen aanvallen van de rebellen te stoppen. In de nacht van 11 op 12 januari vielen Amerikanen en Britten, met steun van Nederland, al meerdere doelen van de Houthi-rebellen in Jemen aan. Volgens Amerika gaat het om opslagplaatsen, lanceersystemen, productiefaciliteiten en luchtverdedigingssystemen.

EU-missie

De missie die de EEAS voor ogen heeft, zou voortbouwen op de al bestaande missie onder leiding van Frankrijk. Ook Nederland doet daaraan mee. Dat is een surveillance missie die gegevens verzamelt van de Golf van Aden, de zee ten zuiden van Jemen, tot de Arabische Zee (tussen het Arabisch schiereiland en India). Hoeveel schepen deel uit zouden maken van de missie kan nog veranderen, maar vooralsnog denkt de EEAS aan drie oorlogsschepen die speciaal uitgerust zijn om luchtdoelen uit te schakelen.

Europarlementariër Thijs Reuten (PvdA) heeft begrip voor het plan maar zet er wel kanttekeningen bij. “Het beveiligen van internationale scheepvaartroutes moet gebeuren als daar aanleiding toe is”, vindt Reuten. Maar zorgen voor veilige scheepvaart op zee hangt ook samen met het bevorderen van het internationaal recht. En dat kan beter vindt Reuten. Hij veroordeelt de weigering van vele landen en ook Nederland om “evidente schendingen van datzelfde internationaal recht bijvoorbeeld in Gaza te veroordelen en daar consequenties aan te verbinden.”

Malik Azmani (VVD) vindt het tijd dat de EU snel middelen beschikbaar stelt om de vrije doorvaart te garanderen. “Na vele waarschuwingen en maandenlang geduld, is de maat vol. De illegale militaire aanvallen van de Houthi’s op vrachtschepen die door belangrijke, internationale vaarwateren gaan, zijn absoluut onacceptabel”, zegt Azmani. De wereldhandel wordt door de aanvallen bedreigd en hebben dus grote invloed op Nederland en Europa. “Het is goed dat de Amerikanen en Britten militair hebben gereageerd en dat Nederland dit actief ondersteunt.”

Snel beslissing

Officieel is het plan nog niet. EU-landen moeten zich er nog over buigen. Ook het Nederlandse kabinet moet nog een besluit nemen over het plan van EEAS. Tijdens de Raad Buitenlandse Zaken in februari gaan Europese ministers met elkaar in overleg. Tegen die tijd moet er dus ook een reactie van het kabinet zijn. Afhankelijk van de situatie in de Rode Zee wordt er mogelijk eerder al een besluit genomen.