Tevreden met de uitkomst is Europarlementariër Samira Rafaela (D66) niet helemaal, maar wel blij dat het Europees Parlement de tijd en de moeite nam om het thema onder de loep te nemen. “Het is teleurstellend dat Europa niet ingrijpt, maar de grote winst van vanavond is dat het toeslagenschandaal vanaf nu ook op het netvlies van het Europees Parlement gebrand staat.”
Sterker nog, in Nederland kan de regering de toeslagenaffaire niet langer achteloos terzijde schuiven. “Er is nu geen ruimte meer voor een Haagse doofpot”, zegt Rafaela.
Europese bewustwording
Een Nederlands schandaal op de Europese agenda. Dat gebeurt niet iedere dag. Het debat in Straatsburg heeft indruk gemaakt op het Europees Parlement. En dat is belangrijk. “Europarlementariërs van de andere EU-lidstaten zijn zich nu ook bewust van het Nederlandse toeslagenschandaal. Het kabinet kan er nu niet meer omheen draaien,” zei Rafaela.
De Nederlandse Belastingdienst gebruikte algoritmes om fraude op te sporen en aan te pakken. Goed werk, zou je denken, maar wat bleek? De Belastingdienst zou het algoritme zo hebben ingesteld dat het postcodes, lage inkomens en nationaliteit als criteria gebruikte. Dat leidde er automatisch toe dat mensen van buitenlandse afkomst als fraudeurs werden neergezet. Zo’n opsporing, zonder redelijke rechtvaardiging, grotendeels op basis van etnische afkomst, is een vorm van discriminatie en dus in strijd met de mensenrechten. ‘Etnische profilering’ heet dat. Daarnaast geeft het schandaal ook het gevaar van digitale algoritmes aan: “Als systemen het overnemen, is de menselijke maat verloren” zei Rafaela.
Europarlementariërs Agnes Jongerius (PvdA), Kim van Sparrentak (GroenLinks), Michiel Hoogeveen (JA21), Anja Hazekamp (PvdD), Malik Azmani (VVD) en Bert-Jan Ruissen (SGP) drukten hun Europese collega’s eveneens met de neus op de feiten wat het Nederlandse toeslagenschandaal betreft.
“Neem uw verantwoordelijkheid”
Dat zei Rafaela tegen Eurocommissaris voor Gelijkheid Helena Dalli. Het Europees Parlement verwijt de Europese Commissie niets te hebben gedaan om het Nederlandse toeslagenschandaal aan te pakken. Rafaela pleitte gisteren voor een verbod op het gebruik van algoritmes bij profilering of het maken van profielschetsen. Ook zou ze graag zien dat er een “mensenrechtentoets” wordt ingevoerd bij Europese wetgeving die het gebruik van zulke algoritmen moet reguleren, zoals in de wetgeving over kunstmatige intelligentie waar Brussel momenteel aan werkt.
De reactie van Eurocommissaris Dalli tijdens het debat was volgens Rafaela “niet daadkrachtig, en erg terughoudend”. Dalli kondigde geen aanvullende maatregelen aan. Zij vertrouwt de Nederlandse aanpak en had vanuit Den Haag begrepen dat etnische profilering is gestopt. Tegelijkertijd is Rafaela er wel tevreden mee dat de Europese Commissie het probleem erkent en aangaf de situatie in de gaten te blijven houden. “Het is voor de Commissie helder dat er iets niet helemaal goed zit,” zei ze.
