In Brussel buigen ambtenaren zich al een tijdje over nieuwe definities, waarbij groene investeringen, met geld van de overheid (staatssteun) wordt toegestaan. Dit najaar wordt een eerste concept verwacht, waarbij de traditionele regels verdwijnen. De vrees is dat anders de Green Deal niet van de grond komt.
De door het kabinet bedachte regeling voor het opkopen van boerenbedrijven vanwege de stikstofcrisis doorkruist de plannen van de Europese Commissie. In feite neemt Nederland een voorschot op de nieuwe regels zonder dat daar in Europa overeenstemming over is.
Even terug naar het plan. Met de regeling die nu op tafel ligt, koopt de Nederlandse overheid boerenbedrijven op tegen een aantrekkelijk bedrag. Dat moet ervoor zorgen dat meer Nederlandse veehouders besluiten om hun bedrijf te beëindigen, waardoor de uitstoot van stikstof vermindert en er minder ammoniak in de natuur terechtkomt.
Volgens de huidige Europese regels mogen de veehouders, wanneer zij hun bedrijf op deze manier laten uitkopen, ook nergens anders in Nederland of in de Europese Unie opnieuw een bedrijf opstarten. Volgens de logica van de staatssteun financiert het kabinet dan een ondernemer die daardoor een andere ondernemer (in dit geval een boer) uit de markt kan drukken. En dat is ongeoorloofde staatssteun.
Piekbelasters stikstof
De regeling is bedoeld voor zogenaamde ‘piekbelasters’. Dat zijn veehouderijen die dichtbij natuurgebieden liggen. Die lozen relatief veel ammoniak in vaak beschermde natuurgebieden. Met de regeling koopt de Nederlandse overheid die veehouderijen op. Omdat de veehouders daarbij een flinke zak geld van de overheid ontvangen, moet hen dat stimuleren om het bedrijf te sluiten. Vervolgens zorgt de vermindering van de Nederlandse veestapel voor minder productie van dierlijke mest en komt er minder ammoniak in de natuur terecht.
Bij een succesvolle uitkoop schrapt de overheid ook de productierechten die de veehouderij op dat moment bezit. Productierechten zijn bedoeld om de productie van dierlijke mest te begrenzen. De rechten worden gekocht en verkocht en bepalen daarmee de maximale hoeveelheid dierlijke mest die geproduceerd mag worden. Omdat die rechten geschrapt worden bij de nieuwe uitkoopregeling, kan een ander bedrijf die rechten niet meer overkopen.
Beroepsverbod of niet?
De Europese Commissie wil nu dat er een beroepsverbod in de regeling komt: veehouders die hun bedrijf sluiten door middel van de uitkoopregeling mogen niet in Nederland, noch in een andere EU-lidstaat, opnieuw een veehouderij opstarten. Minister van der Wal heeft dat verbod laten vallen omdat er te weinig belangstelling voor de regeling was. Maar daar is de Europese Commissie niet blij mee.
De regeling voor de Nederlandse landbouw moet passen in de nieuwe regels zoals die nu worden bedacht om ook de Green Deal mogelijk te maken. “Tot nu toe voorziet die regelgeving nauwelijks in concrete handvaten voor het uitkopen van boeren. Gelet op de timing zal de Commissie de Nederlandse casus waarschijnlijk aangrijpen om richtinggevende kaders neer te zetten”, liet Prof. Dr. Mr. Raymond Luja van de Universiteit Maastricht weten aan Brusselse Nieuwe.
“Om dat te kunnen doen zal de Europese Commissie de zaak niet willen overhaasten en mogelijk verder in onderzoek nemen.” En hoelang duurt dat? “Dit zou in theorie lang kunnen duren, maar gelet op het gezamenlijke belang bij deze discussie, verwacht ik dat we toch binnen afzienbare tijd voortgang zullen zien op dit dossier”, aldus Luja. Prof. Dr. Mr. Hans Vedder van de Rijksuniversiteit Groningen bevestigt eveneens dat het huidige Nederlandse plan in strijd is met de Europese regels: “Nu verstoort het de eerlijke concurrentie op de interne markt van de Europese Unie,” zei hij. Ook hij ziet dat de huidige regels niet houdbaar zijn op de lange termijn.
