De Nederlandse boeren moeten tóch vaart gaan maken met het afbouwen van mest uitrijden. In 2026 komt er een einde aan de Nederlandse uitzonderingspositie op Europese mestregels, dat werd afgelopen zomer bekend. Landbouwminister Adema had, om het leed te verzachten, een overgangsjaar bedacht: boeren moesten vanaf 2024 een begin maken met zich voegen naar de mestregels. Dat blijkt nu helemaal niet te kunnen. Er moeten al vanaf 1 maart maatregelen worden genomen.

Nederland heeft al zo’n zestien jaar een uitzonderingspositie op de EU-mestregels. De boeren hier mogen veel meer mest uitrijden over hun land dan hun collega’s in andere landen. De Europese lidstaten hebben samen afgesproken dat boeren per hectare maximaal 170 kilo stikstof uit mest mogen uitrijden over hun land. In Nederland ligt die limiet op 230 tot 250 kilo stikstof, mits bedrijven een vergunning hebben.

Een grote overgang, dacht Landbouwminister Adema. En dus bracht hij begin december naar buiten dat boeren een overgangsjaar kregen, om zich voor te bereiden op hun nieuwe werkwijze. Dat is hem op stevige kritiek uit Brussel komen te staan, zowel van ambtenaren als van Eurocommissaris Sinkevičius (Landbouw). Adema ziet geen andere mogelijkheid dan daar naar te luisteren, laat hij weten.

De Europese Commissie heeft in klare taal te verstaan gegeven: als Nederland nu geen vaart maakt, is het risico dat de uitzonderingspositie per direct komt te vervallen, in plaats van per 2026. Dat risico wil Adema niet lopen, en dus laat hij het plan voor een overgangsjaar varen. Hij kwam vrijdag halsoverkop terug uit Berlijn, waar hij met collega-minister Van der Wal een agrarische week bijwoonde.

Imago in Brussel

Er is een “verkeerde inschatting gemaakt,” constateert premier Rutte in zijn persconferentie vrijdag. Dat is soms “onvermijdelijk,” relativeert hij. “Je probeert het zo goed mogelijk met de boeren te regelen, maar ook volgens de Europese regels.” Het geduld in Brussel is op, vertelt hij.

Volgens de Europese Commissie waren die regels wel duidelijk. Nederland kreeg in september weer een verlenging van de uitzonderingspositie op mestregels, maar dat moest wel de laatste zijn. Aan die vergunning zaten voorwaarden verbonden, legt een woordvoerder van de Europese Commissie uit, waaronder over de overgangsfase en het afbouwen van de stikstofuitstoot. Dat de Nederlandse Landbouwminister in december aan het parlement liet weten aan sommige voorwaarden vertraagd tegemoet te komen, is niet de bedoeling. De bindende voorwaarden kunnen niet vrijelijk geïnterpreteerd worden, laat de Commissie weten. “We verwachten binnenkort een update uit Nederland.”

Nederlandse landbouworganisaties zijn ontevreden met de gang van zaken. Belangenorganisatie LTO Nederland geeft aan het besluit van de Europese Commissie ‘juridisch op iedere mogelijke manier aan te willen vechten.’ Boeren zouden volgens LTO al ingezaaide gewassen nu ‘op grote schaal moeten vernietigen,’ nu blijkt dat er vanaf 1 maart al maatregelen getroffen moeten worden. Landbouwminister Piet Adema heeft al aangegeven met de boerenorganisaties in gesprek te gaan over de nieuwe tegenvaller.

Premier Rutte maakt zich nog geen zorgen over het imago van Nederland in Brussel: “Nee, andere landen hebben weer andere zaken.”