De Roemeense Eurocommissaris Adina Vălean, die over Europese spoorlijnen, waterwegen en transport gaat, bracht dinsdag een werkbezoek aan de haven van Rotterdam. Net nadat ze de Maasvlakte heeft bekeken, spreken we haar over de energietransitie in de haven en de boycot van Russische olie, maar het gesprek begint met de vraag of Nederland kan rekenen op Europees geld voor de Lelylijn.

Als Transport Eurocommissaris kijkt Vălean namelijk naar treinen en de aanleg van Europese spoorverbindingen. Ook al is de trein de meest duurzame manier van vervoer, moet Vălean eerlijk toegeven dat ze met de auto naar Rotterdam is gekomen. “Ik wilde wel met de trein komen, maar de tickets waren uitverkocht. Het laat zien dat er niet genoeg capaciteit is op het spoor.”

Lelylijn

In Nederland liggen ambitieuze treinplannen klaar om daar wat aan te doen, namelijk de Lelylijn, een nieuwe spoorverbinding tussen Lelystad en Groningen. De Lelylijn is niet alleen makkelijk om snel vanuit Heerenveen en Groningen naar Amsterdam te komen (of andersom natuurlijk), maar de spoorverbinding kan ook aansluiting vinden met snelle Europese treinverbindingen. Zo zou door de aanleg van de Lelylijn een treinreis van Amsterdam via Groningen naar Kopenhagen in 7 uur kunnen in plaats van 11,5 uur. Dit bleek uit een quickscan die de noordelijke overheden hebben laten uitvoeren

Europees spoorboek

In het regeerakkoord van Rutte IV is er drie miljard euro voor de Lelylijn gereserveerd, maar daar moet nog geld bij om de trein echt te laten rijden. Schattingen gaan uit van een totaalbedrag dat ergens tussen de vijf en negen miljard euro ligt. In april werd in de Tweede Kamer een motie van CDA en VVD aangenomen om de Lelylijn aan te laten sluiten op het Trans-European Transport Network.  De wil om de spoorlijn aan te leggen is er wel vanuit Nederland, maar alleen als Europa de rest van het geld inlegt. Hoe denkt Vălean daarover?

Het grootste punt van Vălean is dat om Europese subsidie te krijgen de Lelylijn aangesloten moet zijn op het Trans-European Transport Network (TEN-T), waarbij spoorlijnen van verschillende lidstaten met elkaar verbonden worden. Daar is de Lelylijn nog niet op aangesloten en zo lang daar geen officiële plannen voor zijn, komt er geen Europese subsidie voor. Ze heeft nog geen aanvraag van Nederland gezien.

De Eurocommissaris zegt dat het volledig aan een lidstaat, in dit geval Nederland, is om zelf dat proces te starten. Als dat lukt en de treinlijn de mogelijkheid biedt om twee lidstaten te verbinden, heeft het kans op veel subsidie volgens Vălean. Het geld vanuit het potje ‘Connecting Europe’ is namelijk voor bijna 90 procent bestemd voor zulke spoorverbindingen legt de Eurocommissaris uit.

Waterstofplannen geen solomissie

Als Transport Eurocommissaris kijkt Vălean ook naar Europese havens, vandaar haar werkbezoek aan de Rotterdamse haven. Ze wilde met eigen ogen zien wat de uitdagingen en ideeën zijn voor de haven, met name op het gebied als toegangspoort voor verschillende alternatieve energiebronnen, zoals waterstof. Rotterdam heeft al aangekondigd de infrastructuur voor zowel de productie als de invoer van waterstof te willen ontwikkelen, waar Vălean erg blij mee is. Het gebruik van waterstof is volgens de Eurocommissaris een belangrijke duurzame oplossing om de industrie koolstofvrij te maken.

Wel geeft Vălean aan dat de haven moet kijken naar samenwerkingen met andere Europese havens die waterstofplannen aan het ontwikkelen zijn. “Met alle uitdagingen op het gebied van decarbonisatie en duurzaamheid in de sector zullen de industrieën die niet in beweging komen uiteindelijk verliezen, omdat de dingen steeds duurder en duurder zullen worden.”

Russische olie boycot

De avond voor het werkbezoek van Vălean aan de Rotterdamse haven, kwam er groot nieuws dat een behoorlijke impact kan gaan hebben op de haven. Op de Europese Top in Brussel werd een voorlopig politiek akkoord gesloten voor een Russische olie boycot. Van af eind van dit jaar komt er geen Russische olie meer via de Rotterdamse haven naar Europa.

“Het zal zeker een impact hebben,” zegt Vălean hierover. Maar de Eurocommissaris voegt toe dat de impact alleen van korte termijn is. “Ik geloof er heilig in dat de Russische olie door andere olie zal worden vervangen en de markt zichzelf weer in evenwicht brengt.”

Voordat dat zo ver is moet Nederland op zoek naar andere, veelal duurdere, olie, wat een ongelijk speelveld creëert in de Europese Unie. Moet Nederland financiële hulp hiervoor krijgen vanuit de Europese Unie? “Ik ben er niet van op de hoogte dat hulp vanuit de EU hiervoor is gevraagd,” zegt Vălean.