In de nieuwe EO-serie De oude wereld, dingen die voorbij gaan trekt presentator Kefah Allush (52) met de trein door Europa. In 2050 wil het continent als eerste ter wereld klimaatneutraal zijn en Allush zoekt uit wat er tot die tijd nog moet gebeuren. De eerste aflevering – die vorige week zaterdag werd uitgezonden – begint bij windturbines op het IJsselmeer en eindigt in de Poolse steenkolenmijnen. Vanavond stond Zweden centraal. Een land met een zeer milieubewuste uitstraling, dat ook zijn uitdagingen blijkt te kennen.

De titel van het programma is ontleend aan de roman Van oude menschen, de dingen, die voorbij gaan… van Louis Couperus. De titel van het boek uit 1904 verwijst onder andere naar het onherroepelijk voortschrijden van de tijd. Bij dat voortschrijden hoort ook dat het verleden langzaam verdwijnt. Volgens de EO een metafoor voor de energietransitie: “Als je het in dit geval hebt over de oude wereld, dan heb je het onder andere over de kolenindustrie”, legt een woordvoerder uit. “Met de Green Deal waarbij we naar nieuwe vormen van energie overschakelen, blijven er ook dingen achter. Maar dat is wel iets dat langzaam maar zeker voorbij gaat.”

Steenkolen

De eerste aflevering die grotendeels speelt in de Poolse steenkolenmijnen, laat een overblijfsel van de oude tijd zien. Allush vertelt dat er in Polen nog 70.000 mijnwerkers dagelijks de donkere, ondergrondse schachten ingaan. “Polen heeft gezegd dat ze gaan stoppen met deze vervuilende vorm van energie. Maar daar zie ik eerlijk gezegd weinig van.” Allush neemt de kijker mee tot 1030 meter onder de grond en spreekt met mensen die er werken, bijvoorbeeld mijnwerker Marek. Wat hem opvalt is het oprechte verdriet dat de sluiting van een mijn tot gevolg heeft. “Daar sta je niet bij stil als je in Nederland je neus ophaalt en denkt: kolen zijn smerig. En dat zijn ze zeker, maar het gaat ook over het leven van Marek.”

En dat is in Polen de realiteit, legt Allush uit: het land wil wel degelijk stoppen met het gebruiken van vervuilende energiebronnen, maar heeft tijd nodig. Volgens de EO is dat precies het doel van het programma: schetsen hoe het er in ieder land aan toe gaat en wat de uitdagingen zijn. “De serie wil een realistisch beeld scheppen. In de innovatieve landen, zoals bijvoorbeeld Zweden en Nederland, gaan dingen redelijk snel. Maar een land als Polen is natuurlijk ook gewoon afhankelijk van inkomsten uit die oude energiebronnen. De doelstelling is om te laten zien waar de landen om ons heen tegenaan lopen in de energietransitie.”

Twee gezichten

Waar de Poolse steenkolenwinning voor veel mensen een bekend beeld is, is de Zweedse hout- en papierindustrie dat minder. Het land dat bekend staat als klimaatbewust – mede door de bekende activist Greta Thunberg – blijkt ook een andere kant te hebben. In de aflevering van vanavond komen die twee gezichten aan de orde. Allush is op een gegeven moment met een Zweedse ecoloog in een gebied wat ooit bos was. Nu is er nauwelijks een boom meer over. “Het is allemaal verdwenen”, legt de ecoloog uit terwijl hij naar de kale vlakte wijst. “Hier weten de mensen niets van als ze Zweedse producten kopen.”

Na vanavond staan er nog twee afleveringen op het programma. Volgende week zaterdag de auto-industrie in Zwitserland en Duitsland, de week daarna groene culinaire veranderingen in Frankrijk en Spanje.