Eindelijk een doorbraak over Europese afspraken omtrent migratiebeleid, schreef de Volkskrant donderdag. Naar initiatief van de Franse minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin werd unaniem een migratieplan aangenomen. Unaniem, omdat geen van de andere Europese ministers van Binnenlandse Zaken er bezwaar tegen maakte, zo verklaarde Darmanin. Maar kritiek uit het Europees Parlement is er wel degelijk.

De afspraken rondom het migratiebeleid mogen met recht een doorbraak worden genoemd. Het asieldebat zit al zes jaar muurvast, tot deze week. Nu zijn er uiteindelijk overeenkomsten gesloten tussen de verschillende lidstaten over en gezamenlijk asielbeleid. 

In het kort zijn er vier punten waar gezamenlijk beleid op gevoerd gaat worden. In de eerste plaats moeten asielzoekers verplicht geregistreerd worden in het land waar ze aankomen. Dat doen de Zuidelijke landen momenteel niet altijd, uit angst om met de asielzoekers te blijven zitten.

Om die angst weg te nemen, of in ieder geval te verlichten, is er en tweede afspraak gemaakt. Namelijk: alle landen van de EU zijn verplicht tot solidariteit. Of ze moeten vluchtelingen opnemen, of landen met veel asielzoekers financieel ondersteunen. Personele hulp is ook nog een optie, bijvoorbeeld door het sturen van ambtenaren.

Daar komt nog bij dat de Europese buitengrenzen strenger bewaakt gaan worden, en mensen zonder een verblijfsvergunning sneller uitgezet worden naar het land van herkomst. Europees Commissaris Ylva Johansson (Asiel) is blij met het geboekte resultaat. Dit aangekondigde beleid wordt rustig opgebouwd, dus niet alle regels worden gelijktijdig en direct van kracht. Johansson spreekt van ‘momentum’: voor het eerst in lange tijd is er iets van eensgezindheid over een Europees migratiebeleid.

Kritiek

Maar dat is buiten het Europees Parlement gerekend. Zowel van de linker-, als de rechter-flank is er felle kritiek. Rob Rooken (JA21), fractielid van de Europese Conservatieven en Hervormers, is zeer kritisch. “Er zijn wat ideeën om een organisatie op te tuigen voor coördinatie. Daar ben ik helemaal geen voorstander van: meer EU betekent in praktijk meer bureaucratie, meer geld en meer macht.” Rooken ziet liever een andere oplossing. “Wij zouden graag landen met een buitengrens van de Europese Unie – bijvoorbeeld Polen – geld willen geven om die grens te bewaren. Dat is de solidariteit waar wij voor staan.”

De compensatie zit hem dan dus niet het opnemen van extra vluchtelingen of geld geven aan landen die er meer opnemen. Rooken: “Zeker van het gedwongen verdelen zijn we geen voorstander. De asielopvang zit vol en we hebben de allerergste woningnood sinds de Tweede Wereldoorlog. Een bijkomend probleem is dat veel van die mensen plekken bezet houden van vluchtelingen die echt op zoek zijn naar een veilige plek. Zolang dit niet opgelost is willen wij gewoon de deur dicht houden. Wij staan dus positief tegenover een solidariteitsfonds, maar dan voor het bewaken van de buitengrenzen.”

Grensbewaking

Ook Tineke Strik (GroenLinks), Europarlementariër voor De Groenen, ziet in deze aanpak geen oplossing. “Ik ben vooral heel benieuwd hoe de grenslanden hier naar kijken”, zegt Strik. “Die hebben gezegd: we kunnen niet nog meer controles en checks bij de grens gaan uitvoeren als er geen verdeling van de verantwoordelijkheid tegenover staat.”

Die verdeling van de verantwoordelijkheid is er niet, denkt Strik. Landen hoeven namelijk geen extra vluchtelingen op te nemen, maar komen ook weg met een financiële bijdrage. “Het land van binnenkomst blijft nog steeds verantwoordelijk”, legt ze uit. “Ik vraag me sterk af of financiële steun genoeg is om de grenslanden over de streep te trekken. Die grenslanden zijn ook niet gek. Ik denk dat ze wel mee willen werken aan strengere grenscontroles, maar daar moet dan wel betere verspreiding van vluchtelingen over Europa tegenover staan.”

In dat opzicht verschilt dit nieuwe plan nauwelijks van de huidige situatie, denkt Strik. “Het is niet zo dat er hiervoor geen afspraken waren over migratiebeleid, die werden alleen nauwelijks nageleefd. Volgens mij zit hem daar het probleem. Als ieder land zich gewoon aan de afspraken houdt, zijn we al een heel eind. De vraag die we met z’n allen moeten oplossen is: wie neemt de verantwoordelijkheid voor de mensen die binnenkomen? En zolang we daar niet uit zijn blijf je de grote conflicten tussen Noord- en Zuid-Europa houden. Je ontkomt er op termijn niet aan om het gezamenlijk beter te regelen.”

Schengenzone

Naast afspraken over een gemeenschappelijk asielbeleid, stemden de Europese ministers van Binnenlandse Zaken ook in met een politiek bestuur van de Schengenzone. Dat is de groep van Europese landen, 26 in totaal, waarbinnen zonder paspoortcontrole gereisd kan worden. De Franse president Macron, noemde dit cruciaal om de Schengenzone intact te houden. Die zou onder grote druk staan vanwege onder andere illegale migratie en de coronapandemie. Zo’n overlegconstructie bestaat al met de Eurogroep, het maandelijks beraad tussen de ministers van Financiën van de Eurolanden. 

Het eerste overleg tussen de Europese ministers van Binnenlandse Zaken staat in maart gepland. Of de eensgezindheid over een gezamenlijke migratieaanpak dan nog steeds actueel is, zal tegen die tijd blijken.